Che Guevara is 50 jaar na zijn dood nog steeds “presente”

Op 9 oktober 1967 werd Ernesto “Che” Guevara door Boliviaanse militairen en de CIA geëxecuteerd. Wie kent niet het iconische beeld van Guevara dat op tal van gadgets blijft opduiken? Maar wie was die man die na 50 jaar nog steeds wordt gezien als symbool van verzet en strijd tegen onrecht? Waar stond hij voor?

Als jonge arts trekt de Argentijnse Ernesto Guevara op zijn motor door Latijns-Amerika. Wat begint als een zoektocht naar avontuur wordt een ervaring die zijn leven zal veranderen: de confrontatie met de armoede en de uitbuiting van de inheemse bevolking door meestal Noord-Amerikaanse multinationals doet Guevara’s politieke bewustzijn ontluiken en overtuigt hem van het bestaan van zoiets als een Latijns-Amerikaanse identiteit. 

De landen van Centraal-Amerika zijn op dat moment niet meer dan “bananenrepublieken” waar VS-gezinde leiders de plak zwaaien. Ernesto besluit het verzet daartegen te steunen. Eerst in Guatemala, waar Jacobo Arbenz een opstand uitroept, die door een bloedige VS-interventie wordt neergeslagen. Che trekt dan naar Mexico City, midden jaren 1950 een bijenkorf van links revolutionair verzet. Daar komt hij in contact komt met de broers Castro, die na een gevangenisstraf voor hun aanval op de Moncada kazerne in Santiago de Cuba vanuit Mexico hun verzet tegen Cubaans dictator Batista verder willen zetten.

De rest van het verhaal is bekend. Che beseft namelijk heel goed dat een revolutionair ook een revolutie nodig heeft. In Cuba zijn de voorwaarden daarvoor aanwezig, het volk is er gemobiliseerd. Che besluit mee te strijden voor de Cubaanse bevrijding. Op 1 januari 1959 is de Cubaanse Revolutie een feit.

Che speelt gedurende een beperkt aantal jaren een leidende rol in de opbouw van een authentieke Cubaanse socialistische maatschappij. Hij wordt Minister van Industrie. Onder zijn leiding stabiliseert, diversifieert en groeit de industrie. Hij gaat ook op buitenlandse missies als vertegenwoordiger van de Cubaanse revolutionaire regering.

Enkele jaren later vertrekt Che om de revolutie in andere landen een handje vooruit te helpen. “Andere regio’s vragen nu de inzet van mijn bescheiden inspanningen” schrijft hij in zijn afscheidsbrief aan Fidel Castro.

In de Boliviaanse jungle, in het dorpje La Higuera, wordt Che Guevara op 9 oktober 1967 om 13.30u doodgeschoten door Boliviaanse militairen in opdracht van de CIA.

Het denken van Che

Behalve een guerrillastrijder is Che ook een belangrijk intellectueel.  Ieder vrij moment gebruikt hij om te lezen. Al zijn ideeën schrijft hij ook neer. Zijn denken is gericht op een betere wereld: “Het is niet voldoende de natuur der dingen te begrijpen, het is ook nodig ze te veranderen. De mens houdt op slaaf en instrument van de geschiedenis te zijn en wordt de architect van zijn toekomst.”

Che is een atypische intellectueel, als je hem vergelijkt met de salonrevolutionairen die niet buiten hun eigen wereldje treden. Zijn motto is dan ook: “De beste manier om te zeggen, is te doen.” In de revolutie die Che voor ogen had, staat de mens centraal: “Het leven van één enkele mens is duizenden keren meer waard dan alle eigendommen van de rijkste persoon ter wereld.”

Che streeft naar een Nieuwe Mens. Het individualisme moet plaats maken voor solidariteit en altruïsme. Hij kiest resoluut voor het socialisme. Wat Che daaronder verstaat, vat hij zeer kort samen: “Er is geen andere geldige definitie van het socialisme voor ons, dan de afschaffing van de uitbuiting van de mens door de mens”.

Che in het Cuba van vandaag

Guevara heeft het Cubaanse volk heel wat mooie waarden nagelaten. “De maatschappij moet één grote school worden”, verklaarde hij ooit. In Cuba hebben ze dit waargemaakt door in te zetten op kwalitatief en gratis onderwijs. Collectieve discussies vinden dagelijks plaats op de werkvloer, binnen de wijk en zelf bij de jongste Cubanen (de Pioniers genoemd).

Che ging verrichte elke zondag gemeenschapswerk. Daardoor is vrijwilligerswerk in Cuba geen vrijblijvend iets, maar een plicht tegenover de maatschappij. Het is mede door de grote inzet van het Cubaanse volk om samen de troep op te kuisen die orkaan Irma vorige maand heeft achtergelaten, dat de naweeën van de orkaan veel minder hevig zijn dan in het nabijgelegen Puerto Rico.

Cuba is vandaag een toonbeeld van internationale solidariteit. Het eiland zendt op zijn eentje meer dokters uit dan de ganse Wereldgezondheidsorganisatie samen.

Che Vandaag

“Als je zo verontwaardigd bent over elke onrechtvaardigheid als ik, dan ben je mijn vriend”, zij Che ooit. Het is duidelijk dat hij nog heel wat vrienden heeft op deze aarde. Op een protest van de metaalarbeiders in België zie je zijn beeltenis. Ook bij protesten tegen de bouw van een stuwdam in Honduras ontbreken de woorden van Che niet. Hij is uitgegroeid tot een symbool tegen onderdrukking, waar ook ter wereld.

Vandaag de dag is Che een inspiratie voor jonge mensen die de strijd aangaan met het kapitalisme. Che leeft verder in Santiago Maldonado, de verdwenen activist die opkomt voor de Mapuche indianen in Argentinië. Hij leeft verder bij Laura Cáceres, de moedige jonge vrouw wiens moeder vermoord werd door paramilitairen in Honduras. Of in een Che-badge op de boekentas van een Vlaamse tiener, die aanvoelt dat onze maatschappij nog heet wat onrechtvaardigheden kent.

Che Guevara, de vader

In 1965 werpt Che zich in de strijd in Congo. Daar schrijft hij een brief aan zijn kinderen.

Aan mijn kinderen,

Beste Aleidita, Camilo en Ernesto,

Als jullie deze brief lezen, dan betekent dat dat ik er niet meer ben.

Jullie zullen me zo goed als vergeten zijn, de jongsten onder jullie zullen zich zelfs niks meer herinneren.

Jullie vader is een man geweest die altijd handelde zoals hij dacht, en die trouw is gebleven aan zijn idealen.

Word goede revolutionairen. Studeer veel om de techniek onder de knie te krijgen waarmee je de natuur de baas wordt.

Vergeet niet dat de revolutie het allerbelangrijkste is, en dat ieder van ons, alleen en op zichzelf, niks waard is. Maar bovenal: probeer steeds elk onrecht, tegen wie dan ook, waar dan ook in de wereld, te bestrijden. Want dat is de mooiste kwaliteit van een revolutionair.

Adieu, mijn kinderen. Ik hoop jullie nog terug te zien. Een dikke kus. Papa.

Wil je graag meer  lezen over Che en zijn visie op de wereld? Bestel dan de nieuwe publicatie “Che Guevara, Presente!” op www.cubanismo.be, 90 pagina’s, 7 euro.

Dit artikel komt uit het magazine Solidair van november 2017. Abonnement.