Sultan Zadran levert een maaltijd en komt niet meer naar huis

In de namiddag van donderdag 2 februari 2023 krijgt de Brusselse brandweer een oproep uit de buurt van het Noordstation. Een Uber Eats-fietskoerier zit vast onder een FlixBus. Om hem te bevrijden, moeten ze de fiets doormidden zagen en het achterste deel van de bus optillen. De man sterft kort daarna in de Kliniek Sint-Jan. Dit is het eerste dodelijke ongeval met een platformwerker in België. Niemand zou zijn werk met zijn leven moeten bekopen.

Sultan Zadran, in de veertig, was afkomstig uit Afghanistan. Al tien jaar woonde hij in Sint-Gillis (Brussel). Hij ontvluchtte zijn land, dat zwaar gehavend is door de militaire bezetting door de VS en de terugkeer van de Taliban. In België wou hij zijn gezin een beter leven kunnen bieden. Hij had vijf kinderen en zijn vrouw verwachtte een zesde kindje. Cricket was zijn lievelingssport. De Brussels Warriors Cricket Club ging mede dankzij hem van de derde naar de tweede Belgische divisie. In de club coachte hij ook de jongeren. Dat vond hij geweldig.

Wie is verantwoordelijk?

Op het moment van schrijven loopt het onderzoek nog. Wat we nu weten, is dat Sultan stil stond voor een rood licht, op het fietspad. Naast een FlixBus. Het licht sprong op groen en de bus sloeg rechtsaf, waar Sultan stond. De bestuurder zag hem niet in zijn dode hoek en raakte hem.

Twee elementen zijn hier van belang. Ten eerste had de bus slechts twee spiegels. De meeste bussen hebben er tegenwoordig vier of zelfs vijf, juist om dode hoeken te vermijden. Maar het is niet verplicht. De Duitse multinational FlixBus investeert dus niet in extra spiegels. Ten tweede staat het kruispunt bekend als een bijzonder gevaarlijke plek. Net omdat hier veel bussen afslaan om naar het Noordstation te rijden. De fietsinfrastructuur is er gebrekkig en onveilig.

Lees verder onder de foto

Risico's nemen wordt "beloond"

Platformwerkers staan onder enorme druk om zo veel mogelijk maaltijden per uur te bezorgen. Ze krijgen per bestelling luttele euro’s betaald (4,42 euro netto bij Uber Eats). Hun werk wordt geregeld door een algoritme dat hun “prestaties” voortdurend beoordeelt. Ze zijn gedwongen om steeds meer en sneller te werken. Zo wordt hun verkeersveiligheid in gevaar gebracht.

De rit naar een beter statuut is nog niet gereden

Fietsers hebben sowieso al een hoge kans op een ongeval. Voor fietskoeriers ligt dat risico 15 keer hoger, zegt een studie van Smart. Als klap op de vuurpijl bieden de platformen nog eens beloningen aan als je risico’s neemt. Je fietst tijdens een storm? Premie voor jou! “Je werkt wanneer je wilt, op het tempo dat je wilt!” De platformen blijven hun model en de vermeende vrijheid van hun koeriers aanprijzen om steeds meer kandidaten aan te trekken. In werkelijkheid geven koeriers hun vrijheid af wanneer ze inloggen op het platform. Ze profiteren niet van de collectieve rechten die de werkende klasse door de geschiedenis heen heeft verworven: sociale zekerheid, werkloosheidsuitkering, pensioen, betaald verlof, ...

Het platform kan de koeriers in een fractie van een seconde en zonder waarschuwing buitensluiten. De meesten van hen zijn geen zelfstandigen of werknemers, maar werken onder het statuut van de “peer-to-peer” (P2P) deeleconomie. Ze vallen onder de wet De Croo (2017), een fiscale regeling die de regering voor deze platformen in het leven heeft geroepen. De meeste bezorgers zijn niet verzekerd en krijgen geen vergoeding bij een ongeval. Als ze veiligheidsuitrusting willen kopen, moeten ze die uit eigen zak betalen. De nieuwe wetgeving van 1 januari verandert daar niet veel aan.

Minimaal respect, maximale winst

Platformwerkers worden behandeld als tweederangs-werknemers. De meesten zijn van buitenlandse afkomst. Er is zelfs een heuse ondergrondse markt aan onderverhuurde accounts voor vluchtelingen, zodat ze anoniem kunnen werken. Zoiets hebben we al gezien bij bouwvakkers of huishoudhulpen zonder papieren. Ze zijn gedwongen om extreem lage lonen en erbarmelijke werkomstandigheden te accepteren. Het is een kwestie van overleven.

Het Uber-model: de natte droom van liberalen

De platformbazen spelen er bewust op in om hun winstmarges te vergroten. Dat is “sociale dumping”: werknemers tegen elkaar uitspelen om hen zo weinig mogelijk te moeten betalen. Op dit moment is platformwerk nog beperkt tot specifieke sectoren. Maar het fenomeen – ook wel “uberisering” genoemd - dreigt zich te verspreiden over de hele wereld van de arbeid, omdat werkgevers er voordeel uit kunnen slaan. Voor de rechten van werknemers gaat het enkel leiden tot een neerwaartse spiraal.

De hele werkende klasse gaat hier door geraakt worden. Daarom zetten vakbonden de strijd voor gelijke rechten en gelijk loon voor gelijk werk centraal in hun eisen. We kunnen niet aanvaarden dat sommige werknemers in dit land moeten werken voor een loon en in omstandigheden van vorige eeuw. De koeriers hebben dit goed begrepen: ze organiseren zich meer en meer, onder andere in het Collectif des coursier-e-s en het Maison des Livreurs. Een van hun prioriteiten is officieel erkend worden als werknemer. Zo worden de platformen als werkgever aangemerkt. Zij moeten dan rekening houden met de eisen van de werknemers en zijn aansprakelijk voor hun gezondheid en veiligheid.