Shawn Fain leidt de United Auto Workers naar een historische overwinning

“Record profits, record contracts.” Met die ambitieuze boodschap begon Shawn Fain zijn voorzitterschap van de Amerikaanse autovakbond UAW. Historische winsten vragen om historische contracten voor het personeel. Wie is deze vakbondsleider en hoe liet hij de drie grote autobouwers zowat alle eisen inwilligen?

Fain komt uit een arbeidersgezin. Hij draagt zelden een pak. Als de voormalige elektricien spreekt, hoor je waar hij vandaan komt: uit die bijna mythische “witte arbeidersklasse” van de Amerikaanse Midwest.

Fain werd in 1968 geboren in Kokomo, een industriestadje in Indiana. Zijn grootvader werkte er bijna 40 jaar in de autofabriek van Chrysler, nu Stellantis. Zijn moeder was verpleegster, zijn vader korpschef bij de politie.

Shawn Fain is zo rechttoe-rechtaan als je zou verwachten, maar gebruikt ook graag bijbelse beeldspraak om zijn punt te maken. Wat hij in elk geval niet is, is conservatief. Hij citeert graag de radicale burgerrechtenactivist Malcolm X en klinkt soms als een tweede Bernie Sanders, van leer trekkend tegen the corporate and billionaire class (de klasse van zakenlui en miljardairs).

Historische staking van start in drie VS-autofabrieken

Hij gelooft in de kracht van een beweging van onderuit en betrekt de gewone leden van de vakbond bij iedere stap. Dat Fain voorzitter werd van de UAW, lag niet voor de hand. Jarenlang tierde helaas de corruptie welig aan de top van de vakbond met bijna een miljoen leden, waarvan 400.000 actieve werknemers. In 2014 begon de overheid een onderzoek. Verschillende toppers werden veroordeeld omdat ze ruim een miljoen dollar hadden verduisterd. De basis was teleurgesteld en koos in een referendum om de vakbondstop voortaan rechtstreeks te verkiezen.

Fain maakte deel uit van een groepje progressieve hervormers en stelde zich kandidaat voor het voorzitterschap. Het doel: de bladzijde omslaan, géén toegevingen meer doen aan de bazen en een einde maken aan verschillende contracten voor oudere en nieuwere werknemers. Dat laatste is altijd Fains speerpunt geweest. Als delegee verzette hij zich al tegen de invoering van slechtere regimes voor nieuwe werknemers. Dat ondermijnt namelijk de solidariteit tussen werknemers.

De verkiezing eind 2022 was nipt. De progressieve hervormers wonnen, maar om de voorzitter te bepalen, was er een tweede ronde nodig in maart 2023. Heel nipt versloeg Fain, een vrij onbekend gezicht, de toenmalige voorzitter Ray Curry. Een historisch moment, want voor het eerst in 80 jaar koos de basis wie haar zou vertegenwoordigen.

Shawn Fain komt naar ManiFiesta om te vertellen over zijn strijd, de overwinningen en de strategie voor de toekomst. Info en tickets via www.manifiesta.be.

Klaar om te staken

Onder Fain maakte de UAW zich meteen op voor stevige contractonderhandelingen met de Big Three, de drie grote Amerikaanse autobouwers Ford, General Motors en Stellantis (o.a. Chrysler). Gingen Fains voorgangers aan de start van onderhandelingen altijd voor het oog van de camera handjes schudden met het management, dan pakte Fain het helemaal anders aan. Hij stond aan de fabriekspoorten tussen de arbeiders, waar hij meteen liet verstaan dat de UAW klaar was om te staken.

In augustus, na een maand onderhandelen, liet hij de leden al stemmen: staken we, ja of nee? Met een overweldigende 97% vóór, begon de UAW zelfverzekerd te staken. Heel de sector platleggen was geen optie – vooral financieel niet – maar met gerichte stakingen wist de UAW de drie grote autobouwers te raken. Als de onderhandelingen nergens heen gingen, breidde de staking uit naar nieuwe fabrieken. Dat werkte. Ford kwam als eerste over de brug, Stellantis en GM volgden tegen eind oktober.

Lees verder onder de foto

In een video waarin de deal met Stellantis werd aangekondigd, zei Fain: “We hebben bereikt wat weken geleden nog onmogelijk werd geacht.” Loonsverhogingen van 25% op de basislonen op 4,5 jaar tijd, herstel van loonindexering, snellere loonstijgingen. De best betaalde werknemers gaan er alles samen 33% op vooruit, de laagstbetaalde uitzendkrachten wonnen een verbetering van 165%. De akkoorden maken komaf met de aparte verloningssystemen, waardoor sommige nieuwe loonbarema’s met 76% stegen. Daarnaast verzekeren de contracten het recht om te staken als een fabriek sluit of als een bepaald model al dan niet wordt toegewezen. Inderdaad, staken is geen evidentie in de VS.

Amerikaanse automobielvakbond bereikt historische akkoorden met de grote drie autobouwers

“Decennialang hebben we gevochten met één hand achter onze rug. En ik zal eerlijk zijn, soms voelde het als beide handen” zei Fain. “Met deze overeenkomst gaan we van de verdediging naar de aanval. We gaan van een geleidelijk verval van de Amerikaanse arbeidersklasse naar een nieuw tijdperk van auto’s maken.”

Een verrassend onderdeel van de grote overwinning is ook de heropening van een gesloten Stellantis- fabriek, waar binnenkort naar schatting 3.000 jobs gecreëerd worden.

Kant kiezen voor de werkende klasse

Een commentator in de media liet optekenen: “Het lijkt alsof Fain keer op keer aan de leden wil bewijzen dat hij helemaal anders is [dan zijn voorgangers].” Maar dat de staking zo snel zo’n succes werd, toont aan dat de verandering meer is dan een verschil in stijl. De UAW nam de leiding in de onderhandelingen en zette de toon met ambitieuze en populaire eisen. De vakbond zette de bazen onder druk met de allereerste gelijktijdige staking bij de drie grote autobouwers, een staking die steeds groter beloofde te worden.

Vijftien jaar terug was Fain onderhandelaar voor de vakbond. Chrysler moest in die tijd bescherming vragen tegen schuldeisers, in de nasleep van de bankencrisis. Maar de winsten kwamen snel terug. “Ik zag hoe het bedrijf met alles ging lopen”, vertelt Fain daarover. “En wij zaten 10 jaar lang toe te kijken hoe zij geld schepten. Ik heb mij kandidaat gesteld om dat te veranderen.”

Lees verder onder de foto

Met Fain staat de UAW weer duidelijk aan de kant van de werkende klasse en worden er geen achterkamerakkoorden meer gesloten met de bazen. Op enkele maanden tijd won Fain de harten van zijn achterban. Hij maakt ook slim gebruik van social media. Via livestreams op Facebook spreekt hij rechtstreeks met tienduizenden arbeiders over de hele VS. “Ook het brede publiek en de media zagen wat we deden”, vertelt hij. “Dat bleek heel effectief, want toen we in staking gingen, hadden we de steun van 75% van de Amerikanen.”

Shawn Fain is vastberaden om nog meer overwinningen te halen. Sinds oktober richt de UAW zich op autofabrieken waar nog geen vakbond is. Bij Volkswagen en Mercedes-Benz in het conservatieve Zuiden bijvoorbeeld. Toyota, Honda, Nissan, Subaru, Volkswagen, Hyundai en zelfs Tesla hebben hun werknemers al spontaan opslag gegeven, uit angst voor strijdcampagnes van de vakbond.

Opmerkelijk: de nieuwe contracten met Ford, GM en Stellantis lopen alle drie af op 1 mei 2028. Shawn Fain roept andere vakbonden op om hetzelfde te doen. De Amerikaanse metaalarbeiders hebben getoond dat het loont om publiekelijk met de spierballen te rollen. En dat lijken ze te willen herhalen op de dag van de arbeid in 2028, met wie weet een massale algemene staking.