Ons land heeft een fiscale wetgeving die op z’n zachtst gezegd vriendelijk is voor grote multinationals. Maar wie houdt de pen vast als die wetten worden geschreven? Is dat het parlement? Of de regering misschien? Neen. Het zijn de bedrijven die van de gunstmaatregelen profiteren, zelf.
De wetgevende macht in een rechtsstaat is in handen van de verkozenen van de parlementen. Wetgevend betekent volgens Van Dale: “Wetten opstellend en uitvaardigend”. Een parlementslid kan dus een wetsvoorstel opstellen. De meeste wetteksten in ons land komen echter niet van wetsvoorstellen van parlementsleden, maar van wetsontwerpen die de regering voorlegt. In sommige gevallen – denk aan wetten die de fiscale megacadeaus voor multinationals regelen – blijkt het tekst echter neergepend te zijn door … de multinationals zelf. Hieronder enkele voorbeelden.
In 2004 laat toenmalig minister van Financiën Didier Reynders (MR) een wetsontwerp stemmen dat artikel 185 § 2 invoegt in het Wetboek van de Inkomstenbelastingen. Die bepaling zal later de “Excess Profit Ruling” worden genoemd. De tekst lijkt een halt toe te roepen aan multinationals die transfers tussen dochterondernemingen manipuleren om te ontsnappen aan belastingen. Maar in werkelijkheid gebeurt net het omgekeerde ...
Een ruling is het voorafgaand akkoord tussen de Dienst Voorafgaande Beslissingen (DVB, een autonome dienst van de FOD Financiën) en – vaak grote – ondernemingen die een fiscale constructie willen opzetten. En de Excess Profit slaat dan op de “overtollige winst” die wordt gerealiseerd wanneer het Belgische filiaal van een multinational transacties doet met bijvoorbeeld een Duits filiaal van dezelfde groep. Artikel 185 § 2 is de enige belastingaftrek in onze wetgeving die kan worden verkregen via een ruling.
Neem nu een transactie tussen twee filialen waarbij de winst van het Belgische filiaal wordt overschat en de winst van het Duitse onderschat. Als je het artikel argeloos leest, dan begrijp je dat het eerste filiaal minder belastingen zal betalen zodra het tweede meer belastingen betaalt. Maar wat zien we in de praktijk van de rulings van de DVB? Het Belgische filiaal wordt ongeveer vrijgesteld van belastingen (tot 90% van zijn winst) en het buitenlandse filiaal, daar kijkt men niet naar om. België werd om die “dubbele belastingvrijstelling” veroordeeld door de Europese Commissie …
Maar wie heeft nu die wettelijke oplichterij bedacht? De liberaal Reynders diende het wetsontwerp in. Naar verluidt waren sp.a en PS, die toen mee in de regering zaten, erg te vinden voor het idee. Maar wie heeft het mechanisme uitgedokterd? Wie hield de pen vast? Magazine Trends onthult het deze maand: “Isabel Verlinden (van PricewaterhouseCoopers - PwC) is het brein achter de ‘excess profit rulings’”.1 Verlinden is wereldwijd een van de grote specialisten van de rulings. De grote mondiale audit- en consultancybureaus, die mutlinationals advies geven, hebben trouwens goede contacten binnen die Dienst Voorafgaande Beslissingen. Tot voor kort werd de dienst voorgezeten door Véronique Tai, ex-kabinetschef van Reynders en ex-personeelslid van … PwC.
De aftrek voor risicokapitaal, alias de “notionele-interestaftrek”, werd ingevoerd door een wetsontwerp, alweer van minister Reynders, en goedgekeurd in 2005. Notioneel betekent: virtueel, conceptueel, fictief, denkbeeldig … De aftrek wordt namelijk niet toegepast op basis van interesten die de vennootschap werkelijk betaalde, maar op imaginaire interesten (berekend op de eigen middelen van de vennootschap, dat wil zeggen het kapitaal en de winst die in de onderneming werden geaccumuleerd sinds haar ontstaan).
Waarom deze vreemde, kunstmatige constructie? Wel, omdat de Europese Unie ons land destijds veroordeeld had voor de fiscale regeling van de toenmalige coördinatiecentra. Die regeling was dan weer een uitvinding uit 1982, waarbij die coördinatiecentra als interne banken van de multinationals slechts om en bij de 1% belastingen betaalden. Dat mechanisme mocht niet meer van Europa, dus vond de Belgische regering iets nieuws uit – de notionele interesten – om die circa honderd multinationals ter wille te zijn. De nieuwe regeling was volledig op maat van de coördinatiecentra, die over gigantische eigen middelen beschikten. Ook de honderdduizenden andere vennootschappen in ons land kunnen van de maatregelen mee genieten, maar in zeer ongelijke mate.
De notionele-interestaftrek kost handenvol geld en deed de begroting al snel ontsporen. Mede door onthullend cijfermateriaal van de PVDA groeide de kritiek, ook in de politiek zelf en zelfs bij mensen die eerst voorstander waren van de maatregel. Ondertussen lieten ook de Verenigde Staten en de OESO (de club van rijkste landen van de wereld) weten dat de maatregel niet door de beugel kan.
Wie heeft nu de notionele interesten uitgevonden? Niet minister Didier Reynders, die voor hij minister werd zelf bestuurder was van een coördinatiecentrum (van Carmeuse, de multinational van de familie Collinet, de negende rijkste familie van het land), en dus zeer gevoelig voor de voordelen die de multinationals dreigden te verliezen. Het was ook Bruno Colmant niet, de econoom die vaak de vader van de notionele-interestaftrek wordt genoemd, maar die nu tegen is.
Vaak doet een minister niet meer dan de teksten van de multinational voorleggen
Neen, we kunnen met zekerheid stellen dat de notionele interesten afkomstig zijn van het VBO, het Verbond van Belgische Ondernemingen. Hoewel het een collectief werkstuk is, noemen verschillende bronnen2 één persoon in het bijzonder: Michel Alloo, een discrete man, die in die tijd hoofd van de fiscale afdeling van Umicore was en tegelijk voorzitter van de fiscale commissie van het VBO. Hij stelde er een eerste interne nota over op in oktober 2003. Na tal van informele contacten en vergaderingen met andere actoren van werkgeverszijde, advocaten-fiscalisten, universiteitsprofessoren en politici werd de wet in juni 2005 goedgekeurd. “Ik heb mezelf een klein pleziertje cadeau gedaan als beloning”, herinnert Alloo zich. “Ik heb deelgenomen aan de parlementaire debatten. Het was fantastisch!”3
De aftrek voor octrooi-inkomsten (artikelen 205/1 en 205/4 van het Wetboek van de Inkomstenbelastingen) werd goedgekeurd in 2007. Op dat moment is nog steeds Didier Reynders minister van Financiën.
Net zoals bij de Excess Profit Rulings en de notionele interesten gaat het hier om een aftrek van de vennootschapsbelastingen. En net zoals die twee andere maatregelen is ook deze gunstmaatregel geregeld het voorwerp van internationale kritiek (het mechanisme, dat algemeen genomen wordt aangeduid onder het begrip “patent boxes” bestaat ook in Nederland, Luxemburg, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk).
Het principe van de Belgische wet is eenvoudig: van de winsten van een vennootschap zijn de winsten die afkomstig zijn uit octrooien voor 80% aftrekbaar. Een voorbeeld. Op plek twee van de top tien van Amerikaanse bedrijven die gebruikmaken van de notionele interesten vind je Janssen Pharmaceutica, een dochteronderneming van Johnson & Johnson. In 2014 trok Janssen Pharmaceutica 164 miljoen euro aan notionele interesten af. Maar daarnaast wist het bedrijf ook liefst 882 miljoen euro aan octrooi-inkomsten af te trekken. Daardoor betaalde het uiteindelijk maar 1,77% belastingen, terwijl het normale vennootschapsbelastingtarief 33,99% bedraagt.
En dan is er nog een andere fiscale regeling waardoor farmabedrijven als Janssen Pharmaceutica 80% van de beroepsvoorheffing op het loon van onderzoekers kunnen opstrijken. Geld dat dus in de zakken van de werkgever verdwijnt in plaats van naar de fiscus te gaan. En dan kunnen we nog vermelden dat in België geneesmiddelen genereus worden gefinancierd door de sociale zekerheid, waardoor er maar weinig concurrentie is tussen bedrijven, waardoor ook de prijzen niet lager worden.
Wie heeft nu die wet van 2007 opgesteld? Alles begon in 2005 met de oprichting van het “Pharma R&D-platform” door de Belgische lobby van de farma-industrie: pharma.be. Vooral GSK en Janssen Pharmaceutica lobbyen actief, maar Pfizer en UCB doen mee. Het informele platform richt zich op ministers en op bestuurders van het Riziv en van het agentschap voor geneesmiddelen. De farmalobby heeft één doel: met pseudostudies aantonen dat de omvangrijke farmasector in België niet kan overleven zonder aanzienlijke steun van de overheid.
Zodra de regering instemt met het principe van de wet, moet de wet alleen nog worden geschreven. Die taak wordt op zich genomen door de Belgische tak van Linklaters, het vaste advocatenkantoor van farmareus GSK. De advocaten schreven zelfs mee aan de FAQ (antwoorden op vaak gestelde vragen), die op de website van de FOD Financiën verscheen. Een van de advocaten zei daarover: “Het is duidelijk, we werden niet betaald door het kabinet van Reynders om die wet op te stellen.”4 GSK en Janssen Pharmaceutica, Pfizer en UCB betaalden de factuur. Met plezier wellicht, gezien het voordeel dat ze eruit haalden ...
Kortom, de grote fiscale wetten die de multinationals vele miljarden euro per jaar opleveren, worden in België door de multinationals zelf geschreven. De minister speelt alleen de rol van postbode die de boodschap bezorgt. Het enige wat de parlementsleden van de meerderheid (al stemt de oppositie soms mee) moeten doen, is op het groene knopje drukken tijdens de plenaire zitting.
1 In Trends van 4 februari 2016 • 2 Tony Coenjaerts in Trends-Tendances van 7 februari 2008, Sébastien Buron in Trends-Tendances van 31 juli 2008 en Roland Rosoux in … lezersbrieven van La Dernière Heure van 18 maart 2008 • 3 Trends-Tendances, 31 juli 2008 • 4 Vif-L’Express, 23 november 2012
Dit artikel komt uit het maandblad Solidair van maart 2016. Abonnement.
at vr, 18/03/2016 - 18:20 from Brecht
at za, 19/03/2016 - 14:21 from 2390
Commentaar toevoegen