Van “America First” naar “America must lead”

In zijn vijftigjarige politieke carrière was Joe Biden altijd vertegenwoordiger van de Amerikaanse wapenindustrie en militaire interventies. Zal zijn buitenlands beleid iets nieuw brengen of wordt het een variatie op een gekend thema?

Joe Biden beloofde de wapenindustrie dat hij zal blijven investeren in de grootste oorlogsmachine in de wereldgeschiedenis. Onder de presidenten Clinton, Bush junior en Obama steeg het officiële Amerikaanse defensiebudget van 266 miljard in 1996 tot 637 miljard in 2016. Onder Trump ging die stijging gestaag verder tot 693 miljard. Biden is niet van plan deze trend te keren: "De Verenigde Staten hebben het sterkste leger ter wereld en als president zal ik ervoor zorgen dat dit zo blijft, door de nodige investeringen te doen om onze troepen uit te rusten voor de uitdagingen van deze eeuw."

Wapenproducenten investeerden 2,4 miljoen dollar in de verkiezingscampagne van Biden. Een van zijn belangrijkste sponsors is Palmora Partners, een vermogensbeheerder die miljarden beheert en meer dan 260.000 aandelen heeft in Raytheon, een belangrijke wapenproducent en een van de grootste leveranciers aan Saoedi-Arabië.

Ook bij de benoeming van zijn kabinet valt deze loyaliteit op. Vorige week hebben twee bestuursleden van Raytheon zich aangesloten bij een kleine groep consultants om Biden en vice-president Kamala Harris te informeren over nationale veiligheidskwesties. De eerste mensen die Biden aanwierf bij Nationale Veiligheid, werkten voorheen allemaal voor oorlogsmultinationals of hun denktanks. Zo krijgt oudgediende Tony Blinken de prestigieuze post van Minister van Buitenlandse Zaken (Secretary of State). Blinken was Biden’s rechterhand toen hij vice-president van Obama was. Daarna richtte Blinken WestExec Advisors op , een consultancybureau dat nauwe banden heeft met de oorlogsindustrie. Het bestuurslid van Raytheon dat Biden adviseerde, is ook actief in WestExec.

De man achter de militaire interventies

Als voorzitter van de commissie Buitenlandse Zaken van het Congres en als vice-president van Obama, heeft Biden de voorbije decennia geen enkele kans gemist om buitenlandse interventies te ondersteunen. Hij was een voortrekker van de oorlogen om olie in het Midden-Oosten.“Ik stemde voor de invasie van Irak en ik zou dat opnieuw doen”, zei hij in augustus 2003. Daarvoor had hij al een sleutelrol gespeeld bij het bombarderen van Servië in 1999.

Na de NAVO-bombardementen op Libië verkondigde hij trots dat “we geen enkel leven (van een Amerikaans soldaat) verloren” en dat deze oorlog “een voorbeeld was van hoe we in de toekomst met de wereld moeten omgaan.” (1) Dat deze oorlog tienduizenden Libiërs het leven kostte en de hele regio de chaos indreef, leek hem niet veel uit te maken.

Nadien was hij de architect van wat hij de “counterterrorism plus-strategie” noemde: een combinatie van drone-aanvallen en inzet van special forces waarbij veel onschuldige slachtoffers vielen in landen als Pakistan, Somalië en Afghanistan.

Biden is een trouwe bondgenoot van Israël. Al in de jaren 1980 stond hij aan Israël’s zijde in de oorlog tegen Libanon en stemde hij, zelfs tegen de zin van president Reagan, voor een belangrijke stijging van de financiële hulp aan Israël. "Als er geen Israël was, zouden de Verenigde Staten van Amerika een Israël moeten uitvinden om onze belangen in de regio te beschermen," verklaarde Biden ooit. Biden zal de controversiële verhuis van de VS-ambassade naar Jeruzalem, beslist door Trump, niet terugdraaien. Ook Trump’s vredesplan voor het Midden-Oosten zal worden verdergezet.

De wereld volgens Biden

“Waarom Amerika de wereld terug moet leiden. De buitenlandse VS-politiek redden na Trump”, dat is de titel van Biden’s artikel in het aprilnummer van Foreign Affairs. Samengevat: “De Trump-episode is een ongeluk in de geschiedenis. We moeten zo snel mogelijk de draad terug opnemen die Obama achterliet.”

Na de val van de Berlijnse muur beschouwden de VS zichzelf als de leidende grootmacht in de wereld. “Het internationaal systeem dat de VS zo zorgvuldig heeft opgebouwd, is uiteen aan het vallen”, stelt Biden vast. Die orde moet zo snel mogelijk worden hersteld. Zo niet zal “ofwel iemand anders de plaats van de VS innemen, maar dan niet op een manier die onze belangen en onze waarden dient, ofwel zal niemand het doen en zal chaos volgen”. Biden pleit dus voor de verderzetting van de traditionele Amerikaanse visie op een bevroren internationale orde met de VS aan het hoofd. Alsof krachtsverhoudingen tussen grootmachten op economisch en politiek vlak niet voortdurend evolueren. Alsof regionale dynamieken enkel stabiliteit zouden garanderen als ze van buitenaf door de VS gecontroleerd en geleid worden. Alsof ook de keuze van de VS-multinationals voor een systeem gebouwd op de vrije markteconomie de enige mogelijke keuze zou kunnen zijn in de wereld.

China als hoofdvijand

China heeft zich de voorbije decennia opgewerkt van een ontwikkelingsland naar een economische wereldmacht. 800 miljoen mensen werden uit de armoede gehaald. Die evolutie gaat steeds sneller: volgens het Internationaal Monetair Fonds was China in 1980 goed voor 2 procent van de wereldeconomie en de VS voor 21 procent. Vandaag heeft de Chinese economie de Amerikaanse voorbij gestoken en voorspelt het IMF dat China tegen 2025 niet minder dan 21 procent van de rijkdom in de wereld zal produceren, tegen 15 procent voor de VS.

“De Verenigde Staten moeten zich keihard opstellen ten aanzien van China”, zegt Joe Biden. “China is een speciale uitdaging. De beste manier om deze uitdaging aan te gaan, is door een verenigd front met onze bondgenoten.”

Biden wil eerst de verhoudingen met de oude Europese bondgenoten versterken, om China samen – onder leiding van de VS - aan te pakken. De tech-oorlog zal niet gaan liggen. De exportbeperkingen op hoogtechnologische producten die de regering Trump invoerde, blijven gelden. Biden vindt net als zijn voorganger dat China zoveel mogelijk de toegang tot innovatieve technologie moet ontzegd worden.

Regime change en koude oorlog in naam van mensenrechten

De voorbije decennia voerden de VS meerdere oorlogen en steunden of organiseerden ze de val van leiders van landen uit het Zuiden. Telkens in naam van de democratie, de mensenrechten en de strijd tegen corruptie.

Biden belooft om volgend jaar al een “globale wereldtop van de democratie” te organiseren in de VS. Aan die top zullen de landen van de “vrije wereld” deelnemen, met als doel: “Het bestrijden van corruptie, het verdedigen tegen autoritarisme en het bevorderen van de mensenrechten in eigen land en daarbuiten.” Hoofddoel is “de Russische agressie te beantwoorden en tegelijkertijd een verenigd front te bouwen tegen de misbruiken en mensenrechtenschendingen door China.“

De Nieuwe Koude Oorlog met China en Rusland wordt dus verdergezet. De focus zal meer op de mensenrechten liggen. Welke kritieken en bemerkingen er ook te maken zijn over democratie, mensenrechten en corruptie in Rusland, China en elders, de bemoeienissen vanuit de VS-regering hebben enkel als doel ervoor te zorgen dat China zich aan de VS-regels houdt. Het is dus geen toeval dat Biden nu al een agenda heeft vol met plannen voor een ontmoeting met de dalai lama, de Tibetaanse geestelijke leider in ballingschap, sancties inzake Hongkong en de zoektocht naar “democratische coalities”.

Versterking van de NAVO, niet van de VN

Biden wil het vertrouwen van Europa in de VS herstellen door de banden met de NAVO - het militaire bondgenootschap tussen de VS en Europa - terug te versterken. “Het engagement van de VS tegenover de NAVO is heilig en geen zakelijke overeenkomst. De NAVO vormt het hart van onze nationale veiligheid.” Biden haalt scherp uit naar Trump omdat door zijn toedoen het historisch engagement dat de VS heeft genomen om militair tussen te komen om de Europese belangen te verdedigen, nu in vraag wordt gesteld. Biden zal, net als Trump en Obama, blijven eisen dat de bondgenoten hun defensiebudget optrekken naar 2% van het Bruto Binnenlands Product. België bijvoorbeeld besteedde vorig jaar ongeveer 4,95 miljard euro aan defensie, dat zou 9 miljard moeten worden.

Biden wil zich terug opstellen als een loyale partner tegenover zijn Europese bondgenoten. Zo belooft hij terug toe te treden tot de Irandeal (het verdrag waarmee Iran zich verbond om geen nucleaire bewapening na te streven, waaruit Trump zich terugtrok). Maar Biden wil enkel terug naar dit verdrag om het westerse bondgenootschap te verstevigen onder leiding van de VS. In 2015 verdedigde hij de Irandeal als een bevrijding van de VN-regels: “Als Iran dan het verdrag breekt, dan kunnen we onze sancties opleggen en kan niemand bij de VN ons daarvan weerhouden. Noch Rusland noch China.”

In zijn artikel van Foreign Affairs spreekt Biden niet één keer over de Verenigde Naties. Dat is geen toeval, in het verleden erkenden de VS de VN-resoluties enkel en alleen wanneer die overeen kwamen met hun wil. Voor Biden mogen de VN geen rem zijn op door de VS geleide oorlogen en sancties.

Het verschil met Trump

"Donald Trump heeft de Amerikaanse bondgenoten en partners gekleineerd, hen ondermijnd en in sommige gevallen in de steek gelaten. Hij heeft het Amerikaanse leiderschap opgegeven. De volgende president zal het vertrouwen in ons leiderschap moeten herstellen”, schrijft Biden. Nergens stelt hij zich de vraag waarom de verkiezingsoverwinning van Trump mogelijk was. Deze overwinning en ook de nipte overwinning bij de voorbije verkiezingen tonen de diepe verdeeldheid binnen de Amerikaanse leidende klasse, die haar positie in de wereld steeds meer bedreigd ziet.

Waar de Amerikaanse presidenten het gedurende 60 jaren hadden over een wereldgemeenschap onder hun leiding, stelde Trump die strategie in vraag. “De wereld is geen ‘wereldgemeenschap’, maar een strijdperk waarin landen, non-state actors en bedrijven elkaar beconcurreren”, aldus twee adviseurs van Trump. Volgens Trump moeten de VS hun macht gebruiken om zonder omwegen en uitzonderingen de belangen van de VS te dienen. Als multilaterale verdragen, bondgenootschappen en zo meer dat in de weg staan, dan moeten die wijken. Vandaag zien we een verschuiving van de “America First” politiek van Trump terug naar een “America must lead” politiek. Maar in feite zijn dit variaties op hetzelfde lied. Zowel Trump als Biden willen de belangen van de 1% rijkste Amerikanen dienen, ook op internationaal vlak, maar doen dit met een deels andere tactiek en andere coalities.

(1) Geciteerd in "Obama’s Unending Wars. Fronting the Foreign Policy of the Permanent Warfare State”, Jeremy Kuzmarov 2019, p.128.