Terug naar Verviers, een jaar na de overstromingen

Sinds de nacht van 14 op 15 juli 2021 is er weinig veranderd aan de situatie van de slachtoffers. Hoe komt dat? Welke lessen, ook positieve, kunnen getrokken worden? Om dat te weten, tik je best “Verviers centrum” in op je GPS. Als je daar aangekomen bent, luister je gewoon naar de mensen die er wonen..

“Ik hoorde mijn buur vrouw gillen om 3 uur ‘s nachts. Ze woont op de begane grond tegenover mij. Ze schoot wakkertoen het water aan haar matras kwam. Haar buren op de eerste verdieping kwamen naar
beneden om haar te halen. Ze kregen de deur niet open, het water stond al te hoog. Om 7 uur werd het stil. Ze was dood, verdronken.”

Maria, blik op oneindig, laat weinig emotie zien als ze vertelt over het drama van vorig jaar juli. Misschien omdat ze haar verhaal nu voor de duizendste keer vertelt. Misschien ook omdat ze erger gezien heeft en daar niets over zegt

Maria

Vóór de overstromingen van vorige zomer werkte ze op de luchthaven van Luik. "Maar ik ben mijn auto kwijtgeraakt, meegesleurd door het water. Ik werkte bij de bagage. Zonder auto raak je onmogelijk op het werk." Ze maakte gebruik van dit gedwongen "verlof" om alle mensen die ze tegenkwam te helpen. "In het begin informeerde ik naar de procedures en kon ik mijn buren doorverwijzen. Ik gaf hen informatie door: vergeet niet alles te fotograferen voor je spullen wegdoet. 't Is misschien stom, maar dat is niet waar je spontaan aan denkt."

Het is warm in Verviers op deze junidag. De openbare omroep eindigt elke nieuwsuitzending met dezelfde boodschap: "In de provincies Luik, Namen en Luxemburg geldt code oranje. Er wordt hevig onweer verwacht." Ook al blijkt het vals alarm, toch stelt dit soort aankondigingen de slachtoffers niet gerust. Een jaar na de overstromingen waarbij 39 mensen omkwamen, is het trauma er nog steeds. "We moesten het raam kapotslaan om het lichaam van mijn buurvrouw buiten te krijgen. Ze legden haar aan onze voeten terwijl we wachtten op de lijkwagen. Nu zeggen politici ons dat we de draad weer moeten oppakken. Hoe moet ik dat doen, terwijl ik elke dag aan de overkant het huis zie waar zij doodging?"

Een jaar later blijven de noden nog altijd niet te overzien, maar ze zijn ook veranderd. "De overstromingen verergerden problemen die er al waren. Veel mensen zaten financieel al aan hun grenzen. Niet alleen gepensioneerden of werkzoekenden, zelfs gezinnen met twee lonen konden de eindjes niet meer aan elkaar knopen. Doe daar de overstromingen bij en de huidige prijsexplosies, en dit is het resultaat."

Een hoop puin zien we, onder meer bij Souad. Voor haar huis steekt een jongeman even een sigaret op. Hij heet Guillaume en sinds juli 2021 kwam hij nauwelijks op adem. "Anderhalve maand geleden zijn we begonnen met het opruimen van Souads koer. Aan de achterkant, waar je uitkijkt op de Vesder (de rivier die door Verviers stroomt, n.v.d.r.) waren twee muren ingestort. We vulden zeven containers van tien kubieke meter." Als zijn rookpauze erop zit, stelt hij ons voor aan de vrouw des huizes.

Souad

Souad is een alleenstaande moeder en schoonmaakster, met een zwakke gezondheid. "Een van mijn zonen heeft me gered. Hij belde me de avond van de overstromingen om te zeggen wat de situatie in Pepinster was (naburige gemeente die ook zwaar getroffen werd, n.v.d.r.), dat ik meteen moest vertrekken en alles achterlaten. Ik rende weg en stak een brug over. Die wankelde. Een paar minuten later werd ze meegesleurd. Ik beleefde de schrik van m'n leven."

Na de angst, is er de woede. "Waarom grepen ze niet in?" Het is meer een schreeuw van woede dan een vraag. "Waarom gaven ze geen enkele informatie? Waarom werd de brandweer niet op tijd opgeroepen? Waarom deden de beleidsmakers niet eens pogingen om ons te redden?" In de kamer met kale bakstenen muren, die door werkmannen terug bewoonbaar wordt gemaakt, weet niemand het antwoord. "Ik woon al maanden boven. Na de overstroming verhuisde ik naar een flat, maar mijn twaalfjarige zoon kon er niet tegen om niet thuis te zijn, ik ook niet. Sindsdien zitten we hier en proberen ons te behelpen", zegt Souad, terwijl ze tikt op een stapel enveloppen op de tafel, het enige meubelstuk op de hele verdieping.

"Na drie voorstellen ging ik in op het aanbod van mijn verzekeringsmaatschappij. Dat had ik beter niet gedaan, want het bedrag dekt geenszins wat ik verloor. Maar mijn oom had Covid en was stervende, en ik zat in een flat. Ik miste mijn huis. Ik zei ja, in de hoop dat het zou stoppen. Zelfs nu, een jaar later, heb ik geen benul wat al die reparaties me gaan kosten."

Als we het stoffige huis verlaten, haalt Souad ons op de binnenplaats in. "Weet je, ik werk me al jaren kapot. Ik heb altijd gewerkt en de werkroosters vielen tegen: van 6 tot 10 en dan na de middag soms tot 21 uur. Om maar te zeggen dat het leven als alleenstaande moeder niet makkelijk is. Ik offer mezelf op en zie mijn kinderen bijna niet, alleen maar om dit huis te kunnen betalen. En als het dan afbetaald is, komen die overstromingen."

Julien

We staan op het punt naar Rosa te gaan, een ander slachtoffer van de ramp, als Julien Liradelfo, die de hele dag met ons meeloopt, door een man wordt aangesproken: "Je deed het keigoed in het Parlement, tegen Di Rupo, ik zag het op TV! Hij was helemaal de kluts kwijt!" De Waalse PVDA-volksvertegenwoordiger glimlacht en legt ons uit dat de man het over een video heeft waarin de minister-president in de plenaire zitting over de verzekeringen spreekt. "Ik krijg veel berichten. Mensen zijn zo boos op de traditionele partijen. Ze zagen de rampzalige aanpak."

Julien voerde strijd in het Waals parlement, maar eerst in de straten van Verviers (lees zijn interview op pagina 8-9). "De eerste dag bleef ik in Luik. Samen met andere kameraden zetten we een hoofdkwartier op om de hulp te organiseren. Dat vroeg om een stevige organisatie. Uiteindelijk hadden we op één jaar tijd meer dan 3.000 mensen op het terrein met onze #SolidariTeams. Maar de dag na de overstromingen trok ik al naar Verviers en plaatsen als Trooz, Angleur, Pepinster,...”

Ondanks het dramatische van de situatie, blijven de volksvertegenwoordiger ook een paar positieve punten bij: "De dag van 21 juli 2021 vergeet ik nooit. Ik was daar met Andréa (Cotrena, PVDA-gemeenteraadslid in Verviers, n.v.d.r.). Uit heel het land kwamen honderden mensen. We moesten een megafoon lenen bij de gemeente om aanwijzingen te geven en de hulp te organiseren. Een andere dag, in Trooz, kwam ik een vrouw tegen die voor Ecolo werkt. Ik vroeg haar waarom ze daar was en ze zei: ‘Omdat ik geen ander hulpinitiatief heb gevonden dat zo gestructureerd is als dat van de PVDA.’ Ik was fier op de mobilisatiekracht van mijn partij, maar ook blij om zulke mensen te ontmoeten. Ik herinner me ook de mensen die uit heel Vlaanderen kwamen. Gelukkig hadden we een tolk voorzien."

Rosa

We komen aan bij Rosa, een kinderoppas. “Al 42 jaar”, zegt ze. "Eigenlijk wilde ik dit jaar met pensioen gaan. Maar ik besloot door te gaan voor de kinderen van de slachtoffers uit de buurt." Ondertussen verzorgt ze drie peuters, die niet zo tevreden zijn dat het interview in hun speelkamer plaatsvindt. "De ouders van baby's die ik vroeger in huis had, hielpen me om het hier weer op te knappen. Het is normaal dat ik hen ook help. We kregen hier hulp van andere burgers, niet van de autoriteiten, hé. En voor alle duidelijkheid: van Nederlands sprekende burgers! Er kwamen er hier veel, hé Viviane?” Viviane knikt instemmend, met een glimlach. Zij staat bekend als "madam soep", omdat ze er zoveel liters van klaarmaakte voor de getroffen gezinnen. Zij stelde ons voor aan Rosa.

"De eerste keer dat ik hier kwam, was met een team vrijwilligers uit Genk. Sindsdien zijn Rosa en ik in contact gebleven, we helpen waar we kunnen.”

"Ik weet het nog zo goed", zegt de kinderoppas. “Daarna kwamen ze nog vaak terug. Zij hebben die mooie fietsen geschonken die je hier ziet staan. Da's pas kwaliteit, hè!"

Het is tijd voor een vieruurtje en Rosa geeft de kleintjes een banaan, die ze zo snel op smullen dat iedereen in de lach schiet. "Ik kan zeggen dat voeding zwaar op het budget weegt. Met de explosie van de prijzen is het bijna niet meer te doen. Maar de kinderen slechte kwaliteit geven, daar beginnen we niet aan! Nooit! We trekken onze plan wel." De slachtoffers van de ramp hebben noodgedwongen geleerd zich te behelpen.

Net als we het onderwerp willen aansnijden, begint Rosa er zelf over: "Heb je de Waalse politici gehoord? Een echte schande! Meneer Di Rupo (wiens naam in de regio op ieders lippen ligt, n.v.d.r.) heeft sinds de overstromingen veel gepraat. Maar wat actie betreft, is het andere koek. Ofwel spreek en handel je, ofwel hou je je mond! Weet hij wel wat wij meemaken? Ik weet zeker dat hij zelfs de prijs van het brood niet kent. Hij zal het wel niet vaak zelf moeten kopen. Ik ben in het voorbije jaar 15 kilo afgevallen. Hoe kan hij mijn situatie begrijpen?”

Met tegenzin nemen we afscheid, zo schril is het contrast tussen de vrolijke sfeer in de speelkamer vol speelgoed en gelach van de kinderen en de situatie buiten.

Viviane

Nog iemand die van wanten weet, is Viviane, moeder van Guillaume, de jongeman die we bij het begin van ons bezoek ontmoetten. "Twee dingen blijven me bij van het drama van vorig jaar: het feit dat we volkomen in de steek werden gelaten door de staat, wat me echt razend maakt, en hoe geweldig de mensen voor elkaar zijn geweest, waardoor ik zou kunnen huilen van vreugde. Dat zij die ons willen verdelen maar eens naar Verviers komen. Hun haatzaaiende praatjes kunnen niet op tegen de concrete solidariteit.”

Vivian denkt even na. "Eigenlijk gaat het veel verder. Tijdens de verkiezingen ging ik bussen in een straat waar extreemrechts sterk aanwezig was. Maar de dag na de overstromingen waren er geen fascisten meer. Dat kon ook niet anders, ze hadden hulp gekregen van Marokkanen!”

Aangekomen bij het secretariaat van de PVDA, gaat Viviane verder: "Soms beklaag ik onze politieke leiders. Ze weten niet wat ze missen daar in hun mooie huizen." Dan snijdt ze een onderwerp aan dat een beetje moeilijk ligt: "We zijn van plan om binnenkort te stoppen met de soepbedeling. De mensen trekken het niet meer, iedereen is moe. Een jaar lang hebben we het volgehouden. Maar we gaan er iets op vinden, want de band met deze mensen mogen we niet verloren laten gaan. Gisteren nog zei een vrouw: ‘Die kom soep is lekker, maar dat is niet het belangrijkste. Waar ik het meest van hou, is jullie te zien en met jullie te praten.’ Daar kunnen we niet mee stoppen.”

Andrea et Laszlo

Andrea bleef van bij het begin wat op de achtergrond. Maar dat wil niet zeggen dat het jonge PVDA-gemeenteraadslid niet aandachtig volgt. Ze is verpleegster in de geestelijke gezondheidszorg en bezorgd over de toekomst: "De meest kwetsbare patiënten gaan eronder door, dat is niet meer dan normaal. Maar er zijn ook al de anderen, mensen die vroeger geen klachten hadden en nu kwalen ontwikkelen. Het grote probleem is dat we daar geen globaal zicht op hebben, we kennen de omvang van het probleem niet. De autoriteiten doen niet genoeg."

Laszlo, haar buurman in de gemeenteraad, is het volmondig eens: "De politieke antwoorden zijn zonder meer ontoereikend. Neem nu de sterk gestegen energieprijzen: slachtoffers krijgen facturen van 6.000 euro omdat ze ontvochtigers moesten gebruiken. Wie kan dat betalen? Het is een algemene vaststelling. Als we Elio Di Rupo horen zeggen dat alle slachtoffers 100% vergoed zullen worden, betekent dat 100% van het bedrag dat door de verzekering werd beloofd. Dat is vaak heel wat minder dan wat mensen zijn kwijtgeraakt.”

Het is niet alleen door de gemeentelijke of regionale overheid dat de mensen in de steek gelaten worden, zegt de jonge verkozene. "Ze bespaarden in de Civiele bescherming, ónze bescherming dus. De mensen werden al in de eerste uren in de steek gelaten, ze werden niet gewaarschuwd. De schepen die in Verviers de afwezige burgemeester verving, legde enkele uren voor de overstromingen op de lokale televisie een verklaring af om te zeggen dat de mensen zich geen zorgen moesten maken, de overstromingen zouden de stad niet treffen. De evacuatie van Verviers lag op tafel. De slechte doorstroming van informatie heeft die verhinderd. Er hadden die dag overduidelijk levens gered kunnen worden.”

Laszlo fronst de wenkbrauwen:"Als ik burgemeesters, parlementsleden, ministers hoor zeggen dat ze deden wat ze konden, word ik gek. Wíj zijn meteen in actie geschoten! We hebben 3.000 vrijwilligers ter plaatse gestuurd! Iemand van een vereniging die de komende herdenkingen voorbereidt, verwoordde het zo: ‘De inwoners van Verviers willen dat de burgemeester en het schepencollege tijdens de herdenkingen hetzelfde doen als tijdens de overstromingen. Niets dus.’”

Het is tijd om afscheid te nemen. We hopen dat we over een jaar niet terug moet komen om dezelfde conclusie te trekken: dat er niets of zo weinig gedaan wordt voor de slachtoffers. "Erger nog", sneert Maria. "Aangezien er volgens onze beleidsmakers geen sprake is van menselijke verantwoordelijkheid, wil dat zeggen dat wat op 14 juli 2021 gebeurde, eender wanneer kan gebeuren. Als het gewoon brute pech is, zoals ze zeggen, en er niets wordt gedaan... Koude rillingen krijg je daarvan, nee?"