Owen Jones over de Britse verkiezingen: "Het resultaat is een nachtmerrie, maar uit de as kan hoop bloeien"

Op 7 mei wonnen de Conservatieven de Britse verkiezingen. “Van zo’n overwinning hadden de Tories zelfs nooit durven te dromen. Voor hun tegenstanders is de nederlaag erger dan hun ergste nachtmerrie”, schrijft de Britse auteur Owen Jones.

De instorting van Labour in Schotland, en de opflakkering van het Engelse nationalisme, de lage populariteit van Ed Miliband (de voorzitter van de sociaaldemocraten van Labour die na de verkiezingen zijn ontslag gaf, n.v.d.r.), Labour dat de schuld kreeg van de economische crisis en niet in staat bleek een coherent alternatief te bieden, de verwoestende efficiëntie van de conservatieve boodschap… Het leek allemaal niet uit te maken, want wezen de peilingen niet uit dat het laatste uur van David Cameron (leider van de Conservatieven en Brits premier, n.v.d.r.) geslagen had?

De peilingen leken wel de wet van de zwaartekracht te ontkennen, maar na het fiasco van de peilingen van 1992 (aftredend premier John Major moest het volgens de peilingen afleggen tegen de kandidaat van Labour, maar Major won nipt, n.v.d.r.) konden ze er toch niet opnieuw zo ver naast zitten? En dus was er in de laatste weken van de campagne geen twijfel mogelijk: de Tories zouden van de macht worden verdreven. Dat scenario leek tastbaar dichtbij. Niet dus.

“Labour was niet ‘Blairite’ genoeg”, klinkt het nu bij de rechtervleugel van Labour. Volgens die theorie had een leider à la Tony Blair (premier van 1997 tot 2007 die Labour een liberale koers deed varen, n.v.d.r.) kunnen voorkomen dat de steun voor Labour ineenzakte en dat een Schotse partij, met een links programma tegen de besparingen, met de stemmen ging lopen. Het zou ook voorkomen hebben dat gedesillusioneerde linkse kiezers naar de Groenen overliepen. De Labour-achterban in de werkende klasse die de immigratie uit het tijdperk van Blair en Brown (Labourpremier na Blair, n.v.d.r.) nooit verteerd heeft, zou ook niet naar Ukip (rechtspopulisten, n.v.d.r.) overgestapt zijn, want dan had Labour bij monde van Miliband nooit haar verontschuldigingen aangeboden voor het toenmalige migratiebeleid. Toen Miliband zelf een anti-immigratiestandpunt innam, waren Blairs volgelingen met verstomming geslagen...

Een linkse politiek?

Miliband hervormde de band tussen Labour en de vakbond op een manier waarvan Tony Blair zei dat hij het graag had gedaan. Hij beloofde elk jaar te snijden in de overheidsuitgaven. Hij was de eerste Labourleider die dit deed, zo vertelde hij fier.

In woorden week Miliband af van New Labour, van de lijn van Blair. Maar het zogenaamde linkse beleid had weinig om het lijf: het minimumloon zou worden verhoogd in overeenstemming met de inflatie, de hoogste belastingschaal zou worden toegepast naar het voorbeeld van Japan, er zou een taks komen op dure woningen (een ideetje van de Liberal Democrats, de coalitiepartner van de Conservatieven), de energieprijs zou tijdelijk bevroren worden, de huurprijzen zouden gecontroleerd worden zoals in New York. 

Het economische verhaal van Labour was alleszins catastrofaal. In 2010 plooide de partij gedurende lange tijd op zichzelf terug door een interne strijd om het leiderschap. Ondertussen verspreidden de Tories en hun bondgenoten in de media het verhaal dat de economische crisis was veroorzaakt door verspilling.

Dat de Tories de uitgavenprogramma’s van Labour zelf nog tot eind 2008 hadden gesteund en dat ze zelfs voorstander waren geweest van nog minder overheidscontrole op de banken, daar mochten ironisch genoeg de tegenstanders van New Labour op wijzen. De schuld voor de globale economische crisis werd met succes in de schoenen van Labour geschoven. Toen de conservatieve regering het mes in de uitgaven zette, wees een groot deel van de kiezers Labour met de vinger. Toen de partij eenmaal de zwarte piet kreeg toegespeeld voor de erbarmelijke toestand van de overheidsfinanciën, lag ze op het vlak van economische geloofwaardigheid al ver achter op de Tories, zelfs toen het conservatieve besparingsbeleid in 2010 een heropleving van de economie tegenhield en leidde tot het meest belabberde economische herstel sinds de 19de eeuw.

Bondgenootschap Labour en Tories

In de campagne voor het referendum over de onafhankelijkheid van Schotland besliste Labour een strategisch bondgenootschap te sluiten met de Tories. Een vooraanstaand lid van het Schotse Labour – nu compleet van de kaart geveegd – noemde dit een fout “van historische omvang”. Het had veel weg van een politieke elite die de rangen sluit in een campagne van de angst. 

De voormalige aanhangers van het Schotse Labour walgen van hun vroegere partij: zij zijn ten prooi aan gevoelens van bitterheid zoals een gescheiden koppel en van fanatisme zoals bekeerlingen. De rotte politieke structuren van de Schotse Labourpartij – en ook het feit dat sommige parlementsleden nog nooit bij een kiezer aan huis zijn geweest – gaven de SNP, Scottish National Party, vrij spel om de vrijgekomen progressieve ruimte in te palmen. Dit alles heeft bijgedragen tot de val van Labour. 

De terugslag was zelfs nog erger: door de vooruitgang van de SNP konden de Tories en hun bondgenoten in de media een al ontluikend Engels nationalisme aanwakkeren. Tijdens het grootste deel van de voorbije parlementsperiode was Labour qua beleidsideeën een leeg vat; maar de partij had wel de mond vol van bombastische begrippen als “pre-distributie”. Je moest al een denktank-nerd zijn om dat te begrijpen.

Labour zonder samenhangend alternatief

Terwijl de Tories heldere boodschappen de wereld instuurden − “wij ruimen de rommel van Labour op”, “wij zetten de tering naar de nering”, “wij hervormen de welvaart”… − slaagde Labour er niet in een samenhangend alternatief uit te werken. Voor moeilijke politieke kwesties dachten zij er zich vanaf te kunnen maken met een formele en zorgvuldig gestructureerde speech midden op de dag, waar alleen een paar politieke fanaten naar keken. Er wordt Miliband vaak verweten dat hij slecht communiceert, maar hij is het product van een Labourleiding die steeds technocratischer tewerk gaat.

Het is al te gek te denken dat je de kiezers van de SNP, de Groenen en Ukip kunt terugbrengen door de politieke kloof met de Tories te verkleinen. Labour staat voor dezelfde uitdagingen als de sociaaldemocratische partijen in Griekenland en Spanje eerder. Die werden uitgedaagd door radicalere partijen. In het Verenigd Koninkrijk zijn het de SNP, de Ukip en de Groenen.

Wat nu?

Over de toekomst van Labour en wat links nu gaat doen, zal nog veel gediscussieerd worden. Het land heeft dringend nood aan een politiek verhaal van hoop dat een antwoord biedt op de dagelijkse beslommeringen van de mensen: hun levensstandaard, hun werkzekerheid, hun huisvesting, hun openbare diensten en de toekomst van hun kinderen. Dat is meer dan ooit nodig, ongeacht wat er met de leiding van Labour gebeurt.

Wat we nodig hebben, is een beweging die stevig verankerd is in het leven van de werkende mensen en hun gemeenschappen. De toekomst van miljoenen mensen hangt ervan af.

Dit artikel verscheen eerder op www.theguardian.com

Owen Jones  is een Brits journalist en auteur, bekend van o.a. zijn boek Chavs over de Britse werkende klasse. In september komt hij naar ManiFiesta om zijn nieuwe boek The establishment voor te stellen.