Henri Houben (2/2): "Trump viseert China, omdat dit land zich volgens hem te snel ontwikkelt"

Tien jaar geleden ging Lehman Brothers failliet en sleurde die bank het hele banksysteem mee in haar val. Wat is er sindsdien gebeurd in de Verenigde Staten? Hoe reageerde het land waar de hele crisis begon? Wat voor politiek voert Trump tegenover China? Hieronder leest u het tweede deel van het interview met economist en onderzoeker Henri Houben.

Wat is er in de Verenigde Staten in die 10 jaar gebeurd, wat is er veranderd?

Henri Houben. Er is een bijzonder soepel monetair beleid gevoerd, waarbij de centrale bank rechtstreeks geld aan de banken gaf zodat die konden blijven functioneren en de bedrijven van geld konden blijven voorzien. En de banken kregen restricties opgelegd om te voorkomen dat ze net als Goldman Sachs het slechte pad op zouden gaan: in de slotfase van de gouden tijd van de subprimes of rommelkredieten en het uitbreken van de crisis speculeerde Goldman Sachs tegen die subprimes, terwijl ze haar klanten net aanraadde die te kopen. Wat de bank deed, was dus precies tegengesteld aan wat ze haar eigen klanten aanraadde. De bank is daarvoor trouwens veroordeeld. Maar Trump wil van die restricties af, van de enige – zwakke – maatregel die in de Verenigde Staten genomen is.

Rommelkredieten bestaan vandaag wel niet meer, maar consumentenkredieten en de studentenleningen wel, en die zijn heel problematisch

Als ik het goed begrijp heeft de Amerikaanse centrale bank, de FED, alle rommelkredieten overgenomen in ruil voor contant geld in de hoop de machine weer op gang te krijgen. Heeft dat gewerkt?

Henri Houben. Redelijk. Er is effectief contant geld gegeven aan sectoren die daar vragende partij voor waren, bijvoorbeeld de schaliegassector, die destijds in volle ontwikkeling was, en de sector van de nieuwe technologieën, waarvan verwacht werd dat die opnieuw op fenomenale wijze zou groeien. Maar Tesla bijvoorbeeld heeft nog geen dollar winst geboekt en stapelt de verliezen op sinds het elektrische auto’s is beginnen produceren. We kunnen ons dus opnieuw aan problemen verwachten. Rommelkredieten en onbetrouwbare woonleningen bestaan vandaag dan wel niet meer, maar er zijn bijvoorbeeld wel nog de consumentenkredieten en de studentenleningen, en die zijn heel problematisch. En de Verenigde Staten kampen ook nog altijd met grote problemen.

Over welke problemen hebben we het dan?

Henri Houben. In de eerste plaats het structurele handelstekort. Een hele reeks producten wordt niet langer in de Verenigde Staten geproduceerd – de maakbedrijven zijn ofwel verplaatst of gesloten – en daarom moeten die producten in het buitenland worden gekocht. Elektronica, textiel, uurwerken, speelgoed enzovoorts, het zijn allemaal zaken die geïmporteerd worden, onder meer uit China, dat zich de laatste jaren heel sterk ontwikkeld heeft. Er wordt in de Verenigde Staten meer geconsumeerd dan geproduceerd, en dus worden veel producten ingevoerd. Dat probleem zal niet opgelost geraken door de handelsoorlog van Trump (via protectionisme, invoertaksen enzovoorts). Als de Verenigde Staten niet langer Chinese producten willen invoeren, zullen ze die elders moeten halen, want zelf produceren ze die niet. Op die manier sloopt Trump de dam die tot dusver voor een zeker evenwicht zorgde met de landen die naar de Verenigde Staten exporteren, en daarmee ontregelt hij een systeem dat voordien naar behoren functioneerde. Hoewel het systeem wellicht op zijn laatste benen liep, is het feit dat hij het wil opblazen misschien voldoende om alle remmen los te gooien.

Een tweede Amerikaanse probleem is de schuldenlast. Die is aanzienlijk toegenomen. In de tijd van de rommelkredieten was die vooral voor rekening van de gezinnen, maar nu is ze verlegd naar de staat. En de maatregelen van Trump zullen de staatsschuld enkel nog doen oplopen. Want hij wil de militaire uitgaven verhogen en daarvoor snoeien in sociale en ecologische uitgaven. Dat zal de situatie enkel erger maken.

Waarom heeft Trump nu een probleem met het handelstekort?

Er wordt in de Verenigde Staten meer geconsumeerd dan geproduceerd, en dus worden veel producten ingevoerd

Henri Houben. Daar zijn verschillende redenen voor. In de eerste plaats omdat dat model niet kan worden voortgezet. We bevinden ons nu immers in een situatie waarin de schuldenlast van de gezinnen afneemt. Gezinnen consumeren niet meer zoveel. Als ze iets meer verdienen, dan betalen ze daarmee hun schulden af en louter economisch bekeken zal die schuldafbouw de Verenigde Staten niet in de richting van groei duwen. Dat model biedt dus relatief weinig ruimte. Ook zorgde dat systeem ervoor dat de Verenigde Staten zijn oppergezag kon bewaren. Nu heeft China een groot deel van de Amerikaanse markt kunnen veroveren, waardoor dat land zich economisch en ook technologisch heeft kunnen ontwikkelen, en de Chinezen leren snel. Ze zijn niet langer “namakers”, op sommige gebieden zijn ze zeer geavanceerd. En de Verenigde Staten beseffen maar al te goed dat, indien ze de Chinezen van “munitie” blijven voorzien, zich dat op een gegeven moment tegen hen zal keren. Om dat tegen te gaan, willen ze dus maatregelen nemen. En ze nemen China als doelwit, omdat dit land zich in hun ogen veel te snel ontwikkelt.

En welke maatregelen zal Trump nu nemen?

Henri Houben. Hij heeft 34 miljard dollar importheffingen op Chinese importproducten ingesteld om het handelstekort te verminderen. China heeft daarop gereageerd door gelijkaardige maatregelen te plannen. Kortom, invoerheffingen zullen de producten duurder maken. Maar er staan geen Amerikaanse producenten klaar om dat deel van de markt over te nemen. Misschien zullen het de Mexicanen, de Taiwanezen of nog anderen zijn die dat deel van de productie zullen leveren. Maar dat zal ook problemen geven bij de mensen die die producten kopen, want niet alle Amerikaanse werkgevers staan achter het beleid dat de regering Trump voert. De automobielbedrijven bijvoorbeeld kopen in China kleine onderdelen die daar veel goedkoper geproduceerd worden.

De Verenigde Staten beseffen maar al te goed dat, indien ze de Chinezen van “munitie” blijven voorzien, zich dat op een gegeven moment tegen hen zal keren

Kunnen de zaken niet via de economie worden opgelost, terug in evenwicht worden gebracht?

Henri Houben. Daar geloof ik niet in, want we hebben zelf meegewerkt om het onevenwicht te creëren. Als we werkelijk het onevenwicht uit de wereld willen helpen, zullen we het geweer van schouder moeten wisselen. We moeten ervoor zorgen dat er een gelijke verdeling van de rijkdom komt en dus moeten we ervoor zorgen dat de meest achtergestelde gebieden zich kunnen ontwikkelen. Er moet een einde gemaakt worden aan de hegemonie van de Verenigde Staten, want op wereldvlak is dat onaanvaardbaar. En uiteraard zullen de Verenigde Staten – en zij niet alleen – dat niet zomaar aanvaarden. Op dat vlak is het verschil tussen Republikeinen en Democraten redelijk klein. Voor de Republikeinen, en zeker het Trump-kamp geldt: de Verenigde Staten moeten hun hegemonie en hun leiderschap op mondiaal vlak behouden. De Democraten stellen zich iets soepeler op: de Verenigde Staten moeten participeren aan een evenwichtiger systeem op mondiaal vlak, maar de Verenigde Staten moeten in dat systeem wel nog altijd de hoofdrol spelen.

Waartoe zal de huidige situatie leiden? Tot een militair conflict?

Henri Houben. Als we niet tegen de huidige gang van zaken ingaan, vrees ik het ergste. Een militair conflict is zeker mogelijk als we de heersende klassen hun gang laten gaan. Het volk kan daartegen natuurlijk in opstand komen. Om eruit te komen hebben we een ander systeem nodig, andere manieren om conflicten op te lossen, een rechtvaardigere verdeling van de rijkdom in elk land – niet alleen door het inkomen van de armen te verhogen, maar ook door de rijkdom van de superrijken te verminderen, omdat zij er de oorzaak van zijn dat alles duurder wordt. Er moet ook een eerlijkere verdeling van de rijkdommen tussen de landen komen, om regio’s de kans te geven zich te ontwikkelen. Zo hebben we in Europa bijvoorbeeld te maken met een zogenaamd groot probleem: de migranten, vooral uit Afrika. Maar ze komen naar hier omdat zich in hun geboorteland een economisch drama voltrekt. Om dat te vermijden moeten we investeren in echte economische ontwikkeling en niet gewoon geld schenken aan een regering en die dan dwingen om bijvoorbeeld Bouygues in te schakelen om een netwerkinfrastructuur op te zetten ... Dat andere ontwikkelingsmodel gaat in tegen het belang van de grote kapitalisten. Daarom is de klassenstrijd de enige manier om verandering te brengen. Het huidige systeem is niet in het belang van de mensen, om het perspectief dus echt te veranderen zouden mensen zich vragen moeten stellen.

Een militair conflict is mogelijk als we de heersende klassen hun gang laten gaan.

Trump verkondigt vaak dat de Amerikaanse werknemers de dupe zijn van de economie, want die trekt bevoordeligt de Chinezen en hij zegt dat hij hun belangen zal verdedigen …

Henri Houben. Trump heeft het in zijn propaganda inderdaad over de Amerikaanse werknemer versus de Chinese of Mexicaanse werknemer. Maar in werkelijkheid verdedigt hij de belangen van de werknemers helemaal niet. Integendeel, hij doet alles om het de rijken naar de zin te maken, hij probeert de sociale en ecologische uitgaven zoveel mogelijk te drukken en geeft fiscale cadeaus aan de rijksten.

Henri Houben is econoom, onderzoeker bij Gresea (Groep voor Research naar een Strategie voor een Economisch Alternatief) en auteur van verschillende boeken, waaronder De veertigjarige crisis (uitgeverij EPO)

ManiFiesta: 10 jaar bankencrisis:  tijd voor democratische controle . Economist Paul Jorion,  PVDA-volksvertegenwoordiger en fiscaal expert Marco Van Hees, vakbondssecretaris (LBC-NVK) Phillipe Samek en politicoloog Frank Vanaerschot discussiëren op ManiFiesta over de lessen die we uit de crisis kunnen trekken en over het nut van een democratische controle op de financiële sector


Afspraak om zaterdag, 8 september om 11 u in tent A. Meer info hier