"De wortels van het Trumpisme, een verhaal van geweld"

De gebeurtenissen op Capitol Hill van woensdag 6 januari laten een door oorlog getraumatiseerde, gemilitariseerde en gebroken samenleving zien. Waarschijnlijk zullen we nog meer van zulke acties zien. Interview met Romain Huret, Amerikaans historicus en ondervoorzitter van de EHESS, hogeschool voor sociale wetenschappen.

Wat is uw reactie op de gebeurtenissen op Capitol Hill?

Romain Huret. We hadden een poging tot staatsgreep door de aanhangers van Donald Trump verwacht. Maar de beelden uit de federale hoofdstad Washington, die zeer vreedzaam is en waar het politieke leven veel rustiger is dan in Europese landen, zijn onthutsend. Betogingen en stakingen zijn in de VS eerder zeldzaam. Op een van de meest symbolische plaatsen in de VS hebben we nu gewelddadige scènes gezien.

Zal deze "aanval" blijvend sporen nalaten?

Romain Huret. Het roept de vraag op wat wel en niet aanvaardbaar is in een democratie. De afgelopen vier jaar heeft Donald Trump de grenzen van het aanvaardbare verlegd. Hij zocht onophoudelijk de grenzen op, zowel verbaal, fysiek als politiek. Dat escaleerde zo erg dat hij weigerde een verkiezing te verliezen. Trump liet zien dat de conservatieven het verlies van de macht niet konden accepteren.

Hij ging heel ver in zijn oproepen om voor het Capitool te demonstreren en de plek te bezetten. Dat heeft de burgers in de war gebracht. Nu rest het debat over wat wel of niet aanvaardbaar is in een samenleving. Voor toekomstig president Joe Biden is het een bijzonder gecompliceerde taak om het contact te herstellen tussen burgers die niet meer willen samenleven.

Kunnen er nog soortgelijke acties opduiken?

Romain Huret. Trump en het Trumpisme zijn geen toeval. De wortels liggen in de lange politieke geschiedenis van de VS, een geschiedenis van geweld en militarisme. Bij de mensen op Capitol Hill waren veel oud-militairen. De aanhanger van Trump die in het Congres dodelijk gewond raakte, had 14 jaar in het leger gediend.

Sinds 11 september 2001 zijn de buitenlandse gebieden waar de VS gewelddadige interventies doet, verveelvoudigd. Dat heeft gevolgen. Oorlogen hebben invloed op het politieke leven van een land. De politiek wordt gebrutaliseerd. Dat vertaalt zich in oorlogsretoriek en gewelddaden. Het fenomeen is des te sterker als je twee miljoen veteranen in het land hebt.

Dit geweld lijkt niet op zichzelf te staan. In Oregon zagen we voor het Capitool hetzelfde machtsvertoon van de Proud Boys. Soortgelijke acties kunnen zich voordoen, omdat deze activisten ervan overtuigd blijven dat hun verkiezing gestolen werd.

Eindigt dit Trump-intermezzo op 20 januari of heeft het zich in de Verenigde Staten ingeworteld?

Romain Huret. Het Trumpisme zal in de samenleving van de VS een bepalend element blijven. Na een grensoverschrijdend mandaat van vier jaar en de ervaring van de regering Trump, hebben 74 miljoen mensen gekozen om deze politiek te steunen.

De gebeurtenissen van 6 januari dwingen de Republikeinse Partij tot een gewetensonderzoek. Is ze bereid dit soort democratische ontwrichting te accepteren? George W. Bush, Mitt Romney en verschillende leiders van de conservatieve vleugel hebben onaanvaardbare praktijken aan de kaak gesteld en veroordeeld dat een president burgers kan oproepen om op zo'n belangrijk moment een democratische plaats te bezetten. Er komt dus een heftig debat bij de Republikeinen. Trump of zijn erfgenamen zouden gedwongen kunnen worden om een eigen partij te beginnen. Er bestaan veel vertegenwoordigers van het Trumpisme in het land, ook zijn eigen zoon.

Illustreert het Trumpisme de democratische crisis in de VS?

Romain Huret. Het is een signaal. Er is een sterk verband tussen de groeiende ongelijkheid en de opkomst van Trump. De president heeft die misbruikt, zonder eraan te verhelpen. De sociale verschillen zijn tijdens zijn ambtstermijn niet opgelost. Veel burgers herkennen zichzelf niet meer in de bestuursorganen, hun vertegenwoordigers of leiders. Ze stellen het principe van representativiteit, dat sinds de Verlichting het fundament van onze democratieën vormt, ter discussie. Ze willen een directe democratie en besluiten daarom een symbolische plaats te bezetten.

Doorheen de geschiedenis hebben we dit zowel links als rechts gezien. Het toont aan dat het volk, wanneer de traditionele kanalen niet meer werken, bereid is om in herinnering te brengen dat democratie een gemeenschappelijk goed is.

Dit interview verscheen op 8 januari 2021 in het Franse dagblad L'Humanité