De oorlogstrom van de Navo vs. alternatieven voor vrede

Diplomatie en vrede stonden niet op de agenda van de Navo-top van 9 tot 11 juli in Washington. De top van het westere militaire bondgenootschap werd opnieuw een symfonie van oorlog en militarisering, waarbij de VS de andere lidstaten aanstookten om hun militaire budgetten nog meer op te voeren en de Navo verder uit te breiden.

In de grandeur van Washington DC, waar het marmer van de monumenten blinkt in de hete zon en de machtige schaduwen van het Witte Huis zich uitstrekken over de hoofdstad van de Verenigde Staten, kwamen van 9 tot 11 juli de lidstaten van de Navo bijeen.

Er wordt wel eens gezegd dat de Navo zowat de militaire arm zou zijn van de internationale gemeenschap, de Verenigde Naties. Maar dat klopt natuurlijk niet. De militaire alliantie ging al meermaals vele stappen verder dan het mandaat dat ze kreeg. Denk maar aan toen de Navo in 2011 het Noord-Afrikaanse Libië bombardeerde.

De Navo is vooral een hulpmiddel voor de Verenigde Staten om hun belangen te verdedigen. Via de Navo kunnen de Verenigde Staten enorme politieke druk uitoefenen op Europese, en andere landen. Daarnaast gebruiken de VS de alliantie ook om hun economische belangen te verdedigen.

De Navo prijst zichzelf graag aan met haar inzet voor een 'rules-based international order', een internationaal systeem waarin regels en afspraken centraal staan. Maar bij nader inzien blijken die regels vaak flexibel en buigzaam, en vooral afgestemd op de belangen van de Verenigde Staten.

Wanneer het de VS uitkomt, worden de internationale afspraken herzien of genegeerd. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het negeren van beslissingen van het Internationaal Gerechtshof wanneer die niet stroken met de Amerikaanse agenda. Zo wordt het beeld van een rechtvaardige internationale orde vertroebeld, en blijkt de Navo niet het bastion van stabiliteit en rechtvaardigheid te zijn, maar eerder een instrument voor Amerikaanse hegemonie.

Dit jaar lagen drie grote onderwerpen op de tafel van het Washington DC Convention Center: militaire uitgaven, Oekraïne en de positie van de Navo in de Stille Oceaan. Het was ook de eerste keer dat kersverse lidstaten Zweden en Finland mee aan tafel schoven.

Defensie-uitgaven

De Navo-top toonde zich bijzonder tevreden over het feit dat afgelopen jaar meer en meer landen hun defensie-uitgaven verhoogden en meer geld uitgaven aan militair materieel.

Met name Duitsland werd geprezen voor het verhogen van zijn defensiebudgetten tot bijna 3,5%. In totaal groeiden de defensiebudgetten van Navo-landen met 11%.

Deze ontwikkeling komt de Verenigde Staten bijzonder goed uit. De Navo bepaalde dat de lidstaten minstens 2% van hun bruto binnenlands product (bbp) moeten besteden aan defensie, waarvan minstens 20% moet gaan nieuw zwaar militair materieel.

Het is geen toeval dat bijna alle grote wapenproducenten zich in de Verenigde Staten bevinden. Voor de VS is de Navo een strategisch instrument om hun economie verder aan te zwengelen.

De verhoging van de defensiebudgetten lijkt echter vooral het militair-industrieel complex te bevoordelen, een systeem van bedrijven dat winst maakt bij oorlog en conflict. Door het idee van een mogelijke oorlog steeds meer te promoten, wordt een sfeer van angst gecreëerd, die nog verder wordt vergroot door de “nucleaire dreiging”. Voor kapitalisten is er maar één oplossing voor deze angst: meer wapens aankopen. Deze logica drijft de wapenwedloop verder op, terwijl de echte noden van de bevolking, zoals gezondheidszorg, onderwijs en sociale zekerheid, worden verwaarloosd.

Als onze politici echt bezorgd zouden zijn over de dreiging van oorlog, zou er maar één logische en morele actie zijn: het bevorderen van gezonde diplomatieke relaties om mogelijke escalaties zo snel mogelijk stil te leggen. In plaats daarvan zien we dat er steeds meer wordt geïnvesteerd in militaire macht, wat slechts dient om de winst van een kleine elite te vergroten.

Oekraïne: een nieuwe Navo-lidstaat?

De Navo blijft Oekraïne het lidmaatschap als een wortel voorhouden. Tijdens de top bevestigde de Navo dat er blijvend stappen zullen worden genomen om Oekraïne lid te maken, hoewel het land momenteel niet voldoet aan de basisvoorwaarden.

Tijdens deze oorlog is het logisch dat Oekraïne op zoek is naar een alliantie die bescherming kan bieden na de illegale inval van Rusland in 2022. Maar lidmaatschap van de Navo zal geen magisch schild bieden. Integendeel, het zou de oorlog enkel verlengen en waarschijnlijk verder doen escaleren.

De Verenigde Staten verbergen de bedoelingen van hun huidige steun niet: Oekraïense soldaten worden ingezet als kanonnenvoer in een poging om Rusland te verzwakken. Dit is een duidelijk voorbeeld van een proxy-oorlog: de VS gebruiken Oekraïne om Rusland te raken, waarbij de gewone mensen de hoogste prijs betalen.

Naast het lidmaatschap werd er op de top ook besloten om de steun aan Oekraïne te intensiveren – via samenwerkingsakkoorden en nog een extra 40 miljard euro steun – te leveren in het komende jaar.

Humanitaire steun is natuurlijk wenselijk om het lijden van de mensen te verzachten, maar meer investeringen in wapens zullen niet leiden tot een vredevolle oplossing. Europa heeft tot op vandaag nog steeds geen oprechte poging tot onderhandelen opgezet tussen Oekraïne en Rusland. De pogingen die door andere landen werden ondernomen, werden al snel in de kiem gesmoord door de VS en het Verenigd Koninkrijk. Het is hoog tijd dat Europa zijn verantwoordelijkheid opneemt en Rusland en Oekraïne rond de tafel brengt om de oorlog tot een spoedig en fair einde te brengen.

De andere oceaan

Hoewel de naam van de alliantie letterlijk staat voor Noord-Atlantische Verdragsorganisatie, richt zij zich ook op Azië, op de Indo-Pacifische regio, aan de andere kant van de wereld.

De Navo wil zich niet geografisch beperken en werkt aan een globaal model, zoals in de top van 2023 werd beslist.

Gezien de VS graag aan de touwtjes trekken, gaat de Navo militaire partnerschappen aan met landen als Japan, Korea en Australië, maar ook met landen in het Midden-Oosten en Afrika. De aanwezigheid in de Indo-Pacifische regio is gericht op het tegengaan van wat de Navo ziet als de potentiële dreiging van China. China is een economische gigant die ondertussen boven de VS uittorent. De VS hebben de economische hegemonie verloren, en als een kat in het nauw bereiden ze een laatste uithaal voor op de ‘systemische rivaal’.

Nochtans heeft China praktisch geen militaire basissen buiten zijn landsgrenzen¹, en was het land in de laatste 50 jaar bij geen enkele oorlog betrokken. De VS hebben ondertussen wel een 400-tal basissen in dezelfde regio, en een lange geschiedenis van oorlogvoering op hun kerfstok.

Daarnaast werd dit jaar ook een 200 dagen durende militaire oefening georganiseerd in Zuid-Korea, waar ook met nucleaire wapens werd getraind. De partnerschappen die de Navo aangaat in de Indo-Pacific dienen vooral om China militair te intimideren. Het is een roekeloze actie om China te provoceren.

De oorlogstrom overstemmen

Maar ondanks dit alles, is er niet enkel de militaire klok die luidt. De Navo-top is ook een jaarlijkse gelegenheid voor vredesactivisten om samen te komen in een alternatieve top, waar wordt gewerkt aan een meer solidaire en duurzame toekomst. In deze conferenties en gesprekken wordt er opgeroepen tot demilitarisering en internationale solidariteit.

Een alternatieve toekomst is mogelijk: Europa zou kunnen helpen bouwen aan een organisatie die naar vrede toewerkt, die ervoor zorgt dat alle landen veilig zijn. Maar dit betekent dat er moet worden samengewerkt met landen op ons continent, zelfs als we ideologisch van mening verschillen.

Er is behoefte aan een nieuwe, alternatieve veiligheidsoplossing die werkt naar een duurzame vrede voor Oekraïne, die Rusland niet verder isoleert, die China niet demoniseert. Europa heeft de mogelijkheid om hierin een sleutelrol te spelen en onafhankelijker te worden van de Verenigde Staten.

Een organisatie die rekening houdt met de veiligheidsnoden van haar bevolking en die van andere regio’s, in plaats van de winsthonger van de Verenigde Staten.

Maar er is moed nodig om tegen het militair koor in te gaan en je stem te laten horen. De voorbije jaren worden we om de oren geslagen met oorlogspropaganda. Toch is een alternatief voor de Navo noodzakelijk voor een duurzame vrede, ten gunste van de mensen en de planeet. Daarvoor gaat de vredesbeweging blijven op straat komen en de oorlogstrom overstemmen.

1. China heeft een militaire basis in Djibouti.