De crisis van het kapitalisme

Nouriel Roubini: “Marx had gelijk"

“De uiteindelijke oorzaak van elke crisis ligt altijd in de armoede en de beperkte consumptie van de mensen tegenover de ongebreidelde kapitalistische productie.” (Karl Marx, Het Kapitaal

Nouriel Roubini, de econoom die de crisis van 2008 voorspelde, schrijft: “Marx had gelijk. In zeker opzicht vernietigt het kapitalisme zichzelf. Je kunt niet inkomen blijven verschuiven van arbeid naar kapitaal zonder dat er een overcapaciteit ontstaat en een tekort aan vraag. Dat is wat gebeurt. We dachten dat markten werkten. Ze werken niet. Het individu kan rationeel zijn en het bedrijf kan om te overleven zijn arbeidskosten meer en meer omlaag duwen. Maar de arbeidskosten zijn het inkomen en de consumptie van iemand anders. Daarom is het een zelfvernietigend proces.” (The Wall Street Journal, 12/8/’11

“Waardoor overwint de burgerij de crisissen? Enerzijds door de gedwongen vernietiging van een massa productiekrachten, anderzijds door de verovering van nieuwe markten en de nog grondiger exploitatie van de oude markten. Waardoor dus? Door algemener en geweldiger crisissen voor te bereiden en de middelen om crisissen te voorkomen te verminderen.”
(Karl Marx, Communistisch Manifest)

Een ander systeem is mogelijk: een systeem gebaseerd op de noden van de mensen

Vandaag beslist een multinational pas iets te produceren als daar genoeg winst uit te halen valt. Zo creëren ze crisissen van overproductie, zoals iedereen vandaag kan zien. Grote bedrijven zijn bezorgd om hun winst, niet om de mensen. Ze hebben dollartekens in hun ogen als ze auto’s, energie, telefoons… produceren, of luxeproducten en gadgets. En brengt dat niet genoeg op, dan produceren multinationals niet meer, maar trekken ze naar de beurs. Om er te speculeren op vastgoed, op voeding, op de staatsschulden. Ziedaar de verklaring waarom nuttige geneesmiddelen die niet genoeg opbrengen, eenvoudigweg niet gemaakt worden. Producten die snel verslijten zijn dan weer erg populair: de consument is toch verplicht er regelmatig nieuwe te kopen. In naam van de winst blijven multinationals ook asbest gebruiken of commercialiseren ze medicijnen waarvan de bijwerkingen dodelijk zijn.

Maar een ander economisch systeem is mogelijk: een systeem waarin men produceert in functie van de echte noden van de mensen. Die insteek laat ruimte voor beslissingen die niét tot overproductie en de daaruit volgende crisissen leiden. Meer zelfs, als we ons op die reële noden zouden concentreren, zal ook de productie zich aanpassen. Er zouden niet méér auto’s op de markt komen dan nodig is, en er zou heel wat minder afval geproduceerd worden. Wetenschappers zouden geneesmiddelen produceren omdat ze nuttig zijn. Schadelijke bouwmaterialen zouden niet meer gebruikt worden. Zo’n systeem zou ook een halt toeroepen aan het feit dat de toenemende welvaart van een kleine groep hand in hand gaat met de vermindering van de koopkracht voor de grote groep.

En daar zit het ‘m precies: we hebben een systeem nodig dat de mensen op de eerste plaats zet en niet de winst . (DP)

Een ander systeem is mogelijk: een democratische planning

Vandaag beslist elk bedrijf zelf wat het produceert. Bedrijven gaan de concurrentie aan met andere bedrijven. Werknemers worden uitgespeeld tegen werknemers van de andere bedrijven om het eigen bedrijf te laten ‘winnen’. In een maatschappij waarin alles draait om de winstzucht en het belang van een kleine minderheid, kun je nooit de dingen doen die voor een rechtvaardige en democratische maatschappij echt nodig zijn.

Bij belangrijke economische beslissingen is er niet het minste respect voor de democratie van het volk, wel voor de aandeelhoudersdemocratie. Hoe die werkt? Eén aandeel, één stem. Drie en een half miljoen aandelen, drie en een half miljoen stemmen.

We hebben een echte democratie nodig met een actieve participatie. Inspraak gaat dan niet alleen over het verkiezen van vertegenwoordigers, die dan al dan niet verantwoording afleggen over wat ze doen. En dat is wat anders dan nieuwe dure beloften zweren in alweer de volgende kiescampagne. Inspraak gaat over het mee kunnen bepalen van de prioriteiten. En over de toewijzing van de middelen.

Daar gaat democratie over. Inzage toelaten in de rekeningen van de bedrijven en die controleren, kunnen discussiëren over het doel van de productie, de bedrijfsleiding verkiezen en ze eventueel kunnen afzetten.

Dan kan er nagedacht worden over de doelstellingen van de productie. Dan kunnen we overproductiecrisissen en verspilling vermijden. En dan kan ook het milieu gerespecteerd worden. Het debat over de omslag naar een koolstofarme economie, bijvoorbeeld, kan dan zonder hypocrisie worden gevoerd, want de lobbytentakels van de Goliaths van de energie, van de chemie en van de petroleumsector zullen dan niet meer achter de schermen het debat bepalen.

De grootste vervuilers zullen de kleine man niet langer voor de vervuiling kunnen doen opdraaien. Er zal een sociale basis zijn zodat gezinnen ook inspanningen kunnen doen voor energiebesparing en isolatie, zonder dat ze moeten inleveren op gezondheidszorg, onderwijs of pensioen.  (DP)