Cuban Five vrij: Over de verandering van taktiek bij de VS en de opening van nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden voor Cuba

Het is wereldnieuws. De VS stappen af van hun 55-jaar durende isolatiepolitiek tegenover het kleine Cuba. Een halve eeuw economische blokkade en 3.700 Cubaanse terreurdoden later, geeft Obama toe dat het niet gewerkt heeft. Een analyse over het belang van de relaties tussen de VS en Latijns-Amerika, de rol van de internationale druk en de uitdagingen en opportuniteiten voor het socialistische eiland.

De weerstand, de strijdlust en de moraal van het Cubaanse volk en de internationale solidariteit met het socialistisch eiland dwongen de VS om toe te geven.

Cuba viert daarom feest. In de allereerste plaats omdat de laatste drie van de Cuban Five nu ook thuis zijn. In 2001, toen het verdict tegen de Vijf in Miami viel, verzekerde toenmalig president Fidel Castro: “Ze zullen terugkeren”. Het kostte de Cubanen en de wereldwijde solidariteitsbeweging 16 jaar strijd om het te bereiken, maar vandaag zijn de Cuban Five opnieuw verenigd met hun familie. De beelden van dat weerzien zijn ontroerend.

De Cubaanse overheid maakte van hun terugkeer een absolute prioriteit, die voorrang kreeg boven alle andere kwesties. De vijf en hun families offerden alles op om hun volk tegen terreur te beschermen. Daarom deed de Cubaanse overheid van haar kant er ook alles aan om hen naar huis terug te halen. Toen we in 2004 voor de eerste keer Gerardo Hernández bezochten in een hogeveiligheidsgevangenis in de Verenigde Staten, verzekerde hij vol optimisme en zonder enige aarzeling: “We komen hieruit, want Cuba doet alles om dat te bewerkstelligen”. Gisteren had ik hem aan de lijn in Havana: “We zijn terug thuis!”

Spion leverde ongewild de sleutel voor oplossing

Vreemd genoeg was het de arrestatie van een Amerikaans agent Alan Gross in Havana, in december 2009 die de sleutel zou bieden voor een oplossing van het aanslepende conflict. Gross werkte voor een USAID-project, dat gesubsidieerd was op basis van de Helms-Burton-wet van 1996 die de blokkade tegen Cuba versterkte. Hij werd veroordeeld voor “activiteiten tegen de onafhankelijkheid en territoriale integriteit van de staat” en kreeg 15 jaar. Aanvankelijk wezen de VS elke verantwoordelijkheid voor Gross af.

Senator Patrick Leahy, die al langer voorstander is van betere relaties met Cuba, zette zich achter de zaak-Gross. Hij kreeg 65 van de honderd senatoren achter een brief die Obama om een oplossing vroeg. Impliciet betekende dit ook een oplossing voor de Cuban Five, aangezien de Cubaanse regering dit als voorwaarde stelde voor elke onderhandeling. Zo werd de zaak-Gross een katalysator om de vermolmde koudeoorlogpolitiek van de VS tegenover Cuba om te keren.

Dank ook aan linkse wind in Zuid-Amerika

Het spreekt vanzelf dat de Amerikanen niet plots uit humanitaire bewogenheid voor Alan Gross, laat staan voor de Cuban Five, over de brug komen. Sinds Latijns-Amerika, met Cuba en Venezuela op kop, een linkse koers is gaan varen wordt het alsmaar duidelijker dat het continent niet langer de achtertuin van de VS is. ALBA, CELAC en UNASUR zijn uitingen van een herwonnen Latijns-Amerikaanse soevereiniteit. De Latijns-Amerikaanse landen besloten bovendien op de volgende top van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), in april in Panama, expliciet Cuba uit te nodigen. Wat ooit het bastion was van de VS-achtertuinpolitiek, zet nu de VS voor schut.

Brazilië investeert intussen in een nieuwe diepzeehaven in de buurt van Havana, Mariel. Het lapt daarmee de VS-blokkade aan zijn laars. Die haven wordt dé belangrijkste hub voor de scheepvaart in de Cariben. Dat zien VS-zakenlui natuurlijk niet graag aan hun neus voorbij gaan. Er gaan al langer stemmen op onder VS-zakenlui om de blokkade op te heffen. Die verplicht hen ertoe werkloos toe te zien terwijl China, Brazilië, Venezuela en ook Europa de Cubaanse markt innemen. Europa is er inderdaad volop werk van aan het maken om de Common Position, die sinds 1996 van kracht is, ongedaan te maken. De Common Position verbindt mogelijke handelsrelaties van de EU met Cuba aan een regime-change op het eiland.

Dank ook aan veranderde opinie in VS en internationale druk

Ook in de VS is publieke opinie geëvolueerd. Florida was ooit in de ban van de 1 % superrijke Cubanen die er na de Cubaanse revolutie hun toevlucht namen in hun buitenverblijven in Miami. De jongere generaties willen een normalisering van de relaties met hun vaderland. Ze willen op vakantie kunnen gaan, hun familie geld toesturen of zelfs hun oude dag doorbrengen in het sociaal paradijs dat Cuba is. In de kantelstaat Florida haalden de Democraten het, mede dankzij de belofte van Obama dat hij de relaties met Cuba zou herzien.

De internationale campagne voor de Cuban Five, waar indrukwekkend veel internationale instanties en vooraanstaande figuren hun steun aan verleenden, zorgde intussen voor druk van de internationale publieke opinie. De belangrijkste overwinning in die zaak tot hiertoe was het afdwingen van strafverminderingen voor drie van de Cuban Five in 2009. Dat gebeurde via het heropenen van het proces voor dezelfde rechter die de eerdere straffen uitsprak. Op de vraag van de rechter aan de openbare aanklager waarom die nu vermindering pleitte voor de extreem zware straffen die ze jaren daarvoor zelf geëist had, antwoordde die: “Ons rechtssysteem dreigt internationaal geloofwaardigheid te verliezen als we niets doen”. Tijdens de lobbydagen voor de vrijheid van de Cuban Five op Capitol Hill in mei 2014 kon ik zelf vaststellen dat het rapport van de internationale onderzoekscommissie in Londen indruk maakte bij de tientallen congresleden en senatoren bij wie we langsgingen.

Kans voor economische ontwikkeling van Cuba

Obama heeft het over het herstellen van de diplomatieke relaties (verbroken sinds 1961), het verwijderen van Cuba van de lijst van terroristische landen en het toelaten van meer reizen, handel en informatie-uitwisseling. Cuba heeft daar alle baat bij. De prioriteit van de eis voor vrijheid voor de Vijf was een morele overweging: respect voor hun inzet. Maar het spreekt vanzelf dat het versoepelen en op termijn opheffen van de blokkade, het stoppen van het diplomatiek isolement en het vergemakkelijken van alle uitwisselingen tussen VS-burgers en Cubanen van groot belang is voor Cuba’s verdere economische ontwikkeling. Dat ze dit konden behalen zonder te moeten knielen en in volle waardigheid staat symbool voor de kracht van de Cubaanse revolutie. Tegelijk wees Raul Castro erop dat er nog heel wat moet gebeuren voor er effectief een einde komt aan de wurgende blokkade.

Natuurlijk zijn de VS met heel deze ommekeer niet wezenlijk van principe veranderd. Het gaat om een tactische wissel. Obama maakte dat heel erg duidelijk in zijn speech. De bedoeling is nog steeds een regimewissel, alleen is de aanpak anders. Cuba is op dit moment met een goed doordachte actualisering van zijn economisch systeem bezig. De Cubanen beseffen heel goed dat de nieuwe situatie naast veel positieve en nodige ingrepen ook risico’s meebrengt voor het socialistisch maatschappijproject. De tactische wissel van de VS stelt Cuba voor nieuwe uitdagingen. Maar de Cubanen weten heel goed waar ze voor staan. We kunnen ervan uitgaan ze met dezelfde voorzichtigheid en principevastheid die de revolutie al meer dan een halve eeuw kenmerkt vooruit zullen gaan.

*Katrien Demuynck is Europees coördinatrice van de Free the Five-Campagne, voorzitster van het Belgisch Free the Five-comité en van Initiatief Cuba Socialista (ICS)

Meer info: www.cubanismo.net