Cubaans medicijn werkzaam om coronavirus te verzwakken?

Een Cubaans medicijn werd in China gebruikt in behandelingsschema's voor met het coronavirus besmette patiënten. Hoe zit dat eigenlijk? Hoe slaagt Cuba er al decennia lang in om pionier te zijn op vlak van innovatieve biotechnologie? We beantwoorden een aantal vragen.

Over welk medicijn gaat het? 

Bij de dertig geneesmiddelen die de Chinese Nationale Gezondheidscommissie heeft geselecteerd om het nieuwe coronavirus te bestrijden, zit ook een Cubaans antiviraal middel: Interferon Alfa 2b. Dit geneesmiddel wordt sinds 2003 in China geproduceerd door de onderneming ChangHeber, een Cubaans-Chinese joint venture (samenwerking tussen bedrijven binnen een nieuw opgericht bedrijf).

Het Cubaanse Interferon Alfa 2b werkt efficiënt voor virussen met kenmerken die vergelijkbaar zijn met die van Covid-19. Het voorkomt complicaties en het verergeren van het ziektebeeld bij patiënten. Het gaat hier dus niet om een vaccin, maar om een medicijn dat wordt ingezet om de impact van de ziekte te verkleinen. Bij meer dan 1500 Chinese patiënten werd het Cubaanse interferon alfa2b opgenomen in het behandelingsschema. Cuba kreeg al aanvragen van meer dan 15 landen om het medicijn te kunnen gebruiken. In Venezuela, Panama en Costa Rica wordt het vandaag al ingezet. 

Hoe komt Cuba aan zo'n innovatief medicijn? 

Interferonen werden voor het eerst geïdentificeerd eind jaren 1950 in een Londens laboratorium. In de jaren 1970 nam de Amerikaanse oncoloog Randolph Clark Lee dit onderzoek over. Toen onder de Amerikaanse president Carter de Noord-Amerikaanse relatie met Cuba wat ontdooide, bezocht dokter Clark Lee Cuba. Hij ontmoette er Fidel Castro en overtuigde hem ervan dat interferon een veelbelovend nieuw geneesmiddel was. De Cubanen leerden snel grote hoeveelheden interferon zelf te produceren.

Cuba’s interferon staat symbool voor de geavanceerde biotechnologie-industrie op het eiland. Cuba ontwikkelde en gebruikte voor het eerst interferonen om een dodelijke uitbraak van het dengue-virus te stoppen in 1981. Het was die positieve ervaring die de ontwikkeling van een wereldwijde, toonaangevende Cubaanse biotechnologische industrie in gang heeft gezet. 

Net op tijd, zo bleek. Weken later werd Cuba getroffen door een dengue-epidemie, een ziekte die werd overgebracht door muggen. Het was de eerste keer dat deze ziekte, die levensbedreigende knokkelkoorts kan veroorzaken, op het Amerikaanse continent opdook. De epidemie trof 340.000 Cubanen. 180 mensen stierven eraan, waaronder 101 kinderen. Het Cubaanse ministerie van Volksgezondheid zette meteen de Cubaanse interferon in om de uitbraak van dengue een halt toe te roepen. Het aantal sterfgevallen daalde drastisch. Dit was meteen de meest uitgebreide anti-viruscampagne met interferon op wereldvlak. 

Waarom scoort Cuba zo sterk met biotechnologie?

Nadat de dengue-epidemie onder controle was, organiseerde Cuba talrijke symposia, wat al snel de internationale aandacht trok. Overtuigd van de bijdrage voor een sterke publieke gezondheidszorg en van het strategische belang van innovatieve medische wetenschap, richtte de Cubaanse regering in 1981 het “Biologisch Front” op om de sector te ontwikkelen. Cubaanse wetenschappers gingen naar het buitenland om te studeren, voornamelijk naar de Sovjet-Unie, maar ook in westerse landen. Hun onderzoek nam meer innovatieve paden, omdat ze experimenteerden met het klonen van interferon. Eind de jaren 1980 ontdekten de Cubanen als eersten een alternatieve productiemethode van het interferon, zodat het massaal kon toegepast worden. Interferon Alfa 2b werd geboren. Dit zeer tegen de zin van het Britse GlaxoSmithKline, dat ook bezig was met onderzoek ernaar.

Cubaanse wetenschappers gaven de multinational GSK het nakijken

De Cubaanse overheid opende in de jaren 1980 reeds het Centrum voor Genetische Technologie en Biotechnologie (CIGB). In het onderzoekscentrum wordt de hele wetenschappelijke cyclus vanaf het eerste onderzoek tot en met de productie en commercialisering van de geneesmiddelen uitgevoerd. De eerste doelstelling is de aanmaak van betaalbare geneesmiddelen voor het Cubaanse publieke gezondheidssysteem. Toch worden sommige producten commercieel verkocht, zodat het centrum in staat is al zijn eigen onderzoek te financieren. Cuba exporteert momenteel farmaceutische en biotechnologische producten naar een vijftigtal landen. De biotechnologie-industrie draagt meer dan 500 miljoen dollar per jaar bij aan de Cubaanse economie. Het CIGB verdiende meer dan 100 miljoen dollar aan de uitvoer van zijn producten en expertise.

Van bij het prille begin van de Cubaanse revolutie investeerde de overheid massaal in gezondheidszorg en onderwijs. In 1960 werden alle farmaceutische bedrijven in Cuba, zowel de buitenlandse als de binnenlandse, genationaliseerd. De nieuwe overheid nam de eigendommen, grond en activa van de farmaceutische industrie in handen. Die heeft doorheen de jaren een aantal transformaties ondergaan. De door de VS geïnstalleerde economische blokkade tegen Cuba hield het eiland in een wurggreep en belemmerde de economische ontwikkeling. Voor de Cubaanse overheid was het een prioriteit om de Cubaanse bevolking te voorzien van zoveel mogelijk in Cuba geproduceerde medicijnen. In nieuwe laboratoria en onderzoekscentra werd dan ook voorrang gegeven aan projecten om een behandeling te vinden voor ziekten die de Cubaanse bevolking troffen en nam de de ontwikkeling van de Cubaanse farmaceutische en biotech-industrie een hoge vlucht. Vandaag worden 569 van de 857 producten op de Cubaanse lijst van geneesmiddelen die zijn goedgekeurd voor gebruik in het nationale gezondheidsstelsel, in eigen land geproduceerd. In 2012 werd BioCubaFarma opgericht als overkoepelend agentschap dat toezicht houdt op de 31 farmaceutische en biotechnologische R&D- (onderzoek & ontwikkeling) en productiefaciliteiten. 

Eerst de gezondheid, niet de winst

In het westen vormen de commerciële belangen van multinationals de drijfveer voor de ontwikkeling en productie van geneesmiddelen – of voor het tegenhouden ervan, als ze geen directe winstperspectieven bieden. In Cuba daarentegen worden producten uitsluitend ontwikkeld als ze in overeenstemming zijn met de gezondheidsbehoeften van de Cubanen. 

De winst die de farmasector oplevert, wordt in Cuba geïnvesteerd om de gezondheidszorg gratis en kwaliteitsvol te houden

Dit heeft een extra voordeel. Wat de Cubaanse wetenschappers voor hun binnenlandse markt ontwikkelen, komt ook ten goede aan de meer dan vijf miljard mensen in de wereld die zich de meeste geneesmiddelen van de klassieke farmaceutische bedrijven gewoonweg niet kunnen veroorloven. Zelfs voor de commerciële verkoop van hoogwaardige farmaceutische producten in het buitenland rekent Cuba solidaire prijzen. En de winst die dit Cuba oplevert, belandt niet in de zakken van CEO's en aandeelhouders, maar wordt geïnvesteerd om Cuba’s publieke gezondheidszorg voor iedereen gratis en kwaliteitsvol te houden. 

Cuba's wereldwijd gerenommeerde biotechnologiesector neemt een steeds strategischer positie in, zowel voor de volksgezondheid als in het economisch beleid van Cuba. En, zoals we vandaag zien, ook voor de bestrijding van de coronapandemie, in China en elders.

Interferon alfa, een wapen tegen het coronavirus?

Het Cubaans antiviraal medicijn Interferon Alfa2b (merknaam Heberon® alfa R) wordt in China en elders ingezet om coronapatiënten te behandelen. Wat bijkomende informatie, in antwoord op de vele vragen en reacties.

Het coronavirus is een slim beestje. In 2002 bleek al dat een broertje van het huidige virus verhinderde dat ons lichaam zijn aanwezigheid opmerkte, zodat het afweermechanisme van ons lichaam niet geactiveerd werd. Een moeilijk gevecht dus, tegen een vijand die zich diep in ons lichaam verstopt.

Kan Interferon soelaas brengen? Interferon heeft een erkende werking tegen virale infecties waarvoor geen specifieke behandeling beschikbaar is. Het versterkt de verdediging van ons lichaam tegen virussen, zowel door het stimuleren van onze afweermechanismen als door het afremmen van de vermenigvuldiging van virussen.

Maar coronavirussen kunnen het effect van interferon sterk afzwakken. Deze blokkering vertraagt de uitschakeling van het virus, verhoogt de ontstekingsreactie en vermindert de afweer.

Toch is bij de epidemie van 2012 aangetoond dat interferon bescherming biedt tegen Mers-CoV, het coronavirus van de toenmalige epidemie. Recente wetenschappelijke artikels hebben ook aangetoond dat het toedienen van interferon de afweermechanismen van ons lichaam een boost geeft.

Deze gegevens – naast andere studies – ondersteunen het mogelijke nut van interferon als preventie in vroege stadia van de coronavirus-infectie. Interferon is in verschillende landen opgenomen in de behandelschema's van de huidige pandemie.
Daarnaast worden ook andere therapieën uitgetest, zonder dat de werkzaamheid ervan overtuigend is aangetoond voor de behandeling van Sars-CoV-2.
 

Referenties

1. Shen L, Niu J, Wang C, et al. High-Throughput Screening and Identification of Potent Broad-Spectrum Inhibitors of Coronaviruses. J Virol. 2019;93(12):e00023-00019.
2. Cohen J. Can an anti-HIV combination or other existing drugs outwit the new coronavirus? Science (New York, NY). 2020.
3. M.J. Cameron, et al. PLoS ONE 2012; 7(9): e45842.
4. Novel corona virus disease (COVID-19) in pregnancy: What clinical recommendations to follow? Acta Obstet Gynecol Scand. 2020; 00:1–4.
5. Diagnosis, treatment, and prevention of 2019 novel coronavirus infection in children: experts’ consensus statement” and “Pharmaceutical care recommendations for antiviral treatments in children with coronavirus disease 2019”. World Journal of Pediatrics, febrero 2020.
6. Expert Consensus of the Chinese Society of Pharmacology, Published on February 6, 2020.
7. Diagnosis and Treatment Protocol for Novel Coronavirus Pneumonia (Trial Version 7). National Health Commission & State Administration of Traditional Chinese Medicine. Published on March 3, 2020
8. Guides for Diagnosis and Treatment Protocol for Novel Coronavirus Pneumonia from John Hopkins Medical Center in Baltimore.
9. Committee of Experts for the treatment and prevention of COVID-19, integrated by Group of Respirology, Chinese Pediatric Society, Chinese Medical Association, Chinese Medical Doctor Association Committee on Respirology Pediatrics, China Medicine Education Association Committee on Pediatrics, Chinese Research Hospital Association, Committee on Pediatrics · Chinese Non-government Medical Institutions Association Committee on Pediatrics, China Association of Traditional Chinese Medicine, Committee on Children’s Health and Medicine Research, China News of Drug Information Association, Committee on Children’s Safety Medication, Global Pediatric Pulmonology Alliance,
10. World Journal of Pediatrics del 29 de Enero, https://doi.org/10.1007/s12519-020-00343-7.
11. Manejo clínico de pacientes con enfermedad por el nuevo coronavirus (COVID-19); Acceso 18 de febrero de 2020. Documento técnico emitido por el Gobierno de España y el Ministerio de Sanidad de España.
12. Report of the WHO-China Joint Mission on Coronavirus Disease 2019 (COVID-19); Acceso16-24 February 2020.
13. Randomized, open-label, blank-controlled trial for the efficacy and safety of lopinavir-ritonavir and interferon-alpha 2b in hospitalization patients with 2019-nCoV pneumonia (novel coronavirus pneumonia, NCP) ChiCTR2000029308. http://www.chictr.org.cn/showproj.aspx?proj=48684 Acceso 9 de febrero 2020.