Boetes voor zieke werknemers? PVDA en experten zijn tegen

De regering heeft de knoop doorgehakt. Langdurig zieken moeten op straffe van sancties meewerken aan hun re-integratietraject. Daarmee hoopt ze dit jaar nog 10.000 langdurig zieken opnieuw aan het werk te krijgen. De PVDA en Geneeskunde voor het Volk zijn verontwaardigd over deze beslissing en ook de vakbonden steken hun woede niet onder stoelen of banken. We praten erover met dokter Saskia Deceuninck van de groepspraktijk van Geneeskunde voor het Volk in La Louvière.

Op 31 maart kwam de regering tot een akkoord over het plan voor “responsabilisering” van langdurig zieken. Het komt erop neer dat langdurig zieken kunnen worden gesanctioneerd indien zij niet voldoende meewerken aan hun re-integratietraject. Nochtans zag het er de afgelopen maanden naar uit dat er over deze kwestie een constructief gesprek op gang kwam tussen de werkgeversorganisaties, de vakbonden en de regering. Vandaar dat de vakbonden deze regeringsbeslissing, volgens hen om zuiver budgettaire motieven, zwaar bekritiseren. De regering wil namelijk 900 miljoen euro besparen in de sociale zekerheid. Ondertussen neemt het aantal langdurig zieken alleen maar toe, zo benadrukt dokter Saskia Deceuninck. En het is niet door hen financieel te bestraffen dat we hun probleem gaan oplossen, wel integendeel.

Er zijn in België 370.000 langdurig zieke werknemers en hun aantal neemt voortdurend toe. Hoe komt dat?

Saskia Deceuninck. De belangrijkste oorzaken van die stijging zijn de verlenging van de beroepsloopbaan door de hogere pensioenleeftijd en de chronische stress door de zware arbeidsomstandigheden. We zien enorm veel mensen met psychische ziektes (burn-out, depressies ...) en met problemen met spieren en gewrichten (CTS of carpaal tunnelsyndroom, tendinitis ...). Vooral bij de arbeiders stijgt het aantal zieken sterk door de langere beroepsloopbaan, omdat bij hen de fysieke belasting natuurlijk ook langer doorgaat. Onder de oudere werknemers zijn er ook veel meer vrouwen ziek, door de verhoging van de pensioenleeftijd tot 65 jaar in 2009.
De verhoging van de werkdruk en de toegenomen flexibiliteitsvereisten zorgen ook voor meer onveiligheid en de mensen hebben daardoor ook minder vat op hun eigen werk, wat bijzonder nefast is voor onze mentale gezondheid. En de toepassing van de wet-Peeters op werkbaar en wendbaar werk (waardoor werkgevers een werknemer meer uren per week en veel flexibeler kunnen doen werken, n.v.d.r.) gaat die situatie nog wat erger maken, want dat zal de werknemers nog meer uitpersen als citroenen.

Is een re-integratietraject geen goed idee om langdurig zieken geleidelijk opnieuw aan het werk te helpen?

Saskia Deceuninck. Daar bestaan nu al procedures voor. De huisarts en de patiënt werken samen met de adviserende arts van het ziekenfonds en de bedrijfsarts om aangepast werk te vinden voor de werknemer om hem op zijn arbeidsplaats opnieuw geleidelijk in te schakelen. Dat systeem werkt op voorwaarde dat er aangepast werk is in de onderneming. Volgens dokter Frieda Matthys, diensthoofd Psychiatrie in het UZ Brussel en voorzitter van de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie, willen de meeste patiënten met psychische problemen trouwens niet liever dan weer aan het werk gaan. Alleen weten de artsen en zeker de psychiaters maar al te goed dat die patiënten voldoende tijd nodig hebben om er weer bovenop te komen. Ze stelt dan ook dat de re-integratie moet gebeuren “door nieuwe stressfactoren zoveel mogelijk uit te sluiten” en “dat de lengte van deze periode aangepast moet zijn om een terugkeer op het werk mogelijk te maken. Bij elke ziekte is dat een belangrijk aandachtspunt in de behandeling”.

Voor veel langdurig zieken is een geleidelijke en aangepaste re-integratie dus wel degelijk een goede zaak. Maar met PVDA en GVHV zijn wij van mening dat dit proces op vrijwillige basis moet gebeuren om echt succesvol tot een kwaliteitsvolle re-integratie te komen, wat niet bepaald het geval is met de procedure die de regering nu heeft uitgewerkt op basis van de plannen van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld).

Bovendien is het de bedoeling van deze procedure van re-integratie dat ook de werkgevers de mogelijkheid krijgen zieke werknemers opnieuw aan het werk te zetten. Dat is nieuw. Met de PVDA en GVHV zien we hierdoor nu al het aantal ontslagen van langdurig zieken stijgen, ontslagen door hun baas op basis van dringende medische redenen.

Daarbij komen nu voortaan ook de financiële sancties, maar dan vooral voor de werknemers en zo goed als geen voor de werkgevers …

Saskia Deceuninck. Minister De Block stelt dat het doel van haar plannen is zowel de langdurig zieke werknemers als de werkgevers te “responsabiliseren”. Maar in feite werkt ze met twee maten en twee gewichten: de werkgever kan een administratieve boete oplopen, maar die boetes voor werkgevers zijn blijkbaar ontworpen om nooit uitgevoerd te worden. Het gaat bovendien om een forfaitair bedrag van 800 euro voor ondernemingen met meer dan 50 werknemers! In praktijk komt het erop neer dat ze de werkgevers met rust laten. Ook het ACV hekelde dat enorme onevenwicht tussen de verantwoordelijkheid van de werknemers en van de werkgevers.

Begin maart sprak Maggie De Block nog van sancties voor de werknemers tot 25% van hun ziekte-uitkering, als ze niet genoeg inspanningen leverden. Maar tot nu toe hadden de vakbonden de sancties voor de werknemers kunnen tegenhouden. Nu veegt de regering alle vorige onderhandelingen van tafel en beslist ze zieke werknemers toch financieel te straffen als ze niet genoeg meewerken aan hun re-integratietraject. Wanneer de werknemer zonder uitdrukkelijke motivatie de administratieve verplichtingen niet respecteert, verliest hij gedurende een maand 5% van zijn ziektevergoeding. Als hij niet aanwezig is op een re-integratiegesprek, verliest hij een maand 10%. Deze sancties verstoren ook de samenwerking tussen de betrokken partijen (de werknemer, de werkgever, de huisarts, de adviserende arts en de bedrijfsarts).

Sinds het aantreden van deze regering zijn er al verschillende voorstellen gedaan voor sancties: de betaling van een tweede maand gewaarborgd loon door de werkgever in plaats van één maand of de betaling van een bijdrage per zieke – er was sprake van 10 % van de ziektevergoeding gedurende de eerste zes maanden ziekte als een werknemer langdurig ziek is. Geen een van deze voorstellen kwam erdoor. Nu riskeren de werkgevers een administratieve boete, maar alleen - zo staat te lezen in het communiqué van het ACV – “in zeer uitzonderlijke gevallen, voor manifest onwillige werkgevers”. Om zo’n administratieve boete te krijgen, moet er namelijk een proces-verbaal opgesteld worden door de Inspectie Toezicht Welzijn, en moet de zaak vervolgens aanhangig gemaakt worden bij de arbeidsrechtbank. Het ACV merkt op: “Luidens het jongste jaarverslag van de inspectie zijn er te weinig inspecteurs. Net voldoende om alle bedrijven 1 keer in de 21,5 jaar te bezoeken.”

Dit beleid past in feite perfect in de hele logica van de maatregelen van Maggie De Block en van de regering om de jacht te organiseren op langdurig zieke werknemers en besparingen door te voeren op hun kap. Als men het probleem van de toename van het aantal langdurig zieken echt wil oplossen, dan moet men de oorzaken van ziekte aanpakken: het optrekken van de pensioenleeftijd en de chronische stress.