WTFlex: Nederlandse jongeren eisen échte banen

38 jaar, hoogopgeleid, vol energie en werklust… maar nog nooit een vast contract kunnen bemachtigen. In Nederland is het geen uitzondering. Jongeren gaan er van het ene flexcontract naar het andere. Maar ze gaan nu in de tegenaanval.

Overal worden ze aan het lijntje gehouden, uitgebuit en als een Kleenexdoekje na gebruik weer weggegooid als er even wat minder arbeidskrachten nodig zijn. Of als de onderneming haar winst wil maximaliseren, want tijdelijke werknemers verdienen er gemiddeld 30% minder dan vaste werknemers. Getuigenissen te over bij de lancering van de nieuwe Young&United campagne. Maar wie zijn die moedige jongeren eigenlijk?

Jongeren organiseren zich …

Young&United is een initiatief van de jongerenafdeling van vakbond FNV. Al snel sloten een aantal andere jongerenorganisaties zich erbij aan. Samen bonden ze in 2015 de strijd aan tegen het extreem lage loon voor jongeren in Nederland. Jongeren van 18 jaar startten er aan 45% van een volwassen minimumloon. Minder dan de helft dus. Zo komen ze aan een brutoloon van amper vier euro. De jeugdlonen stijgen een beetje met de leeftijd, maar jongeren hebben pas vanaf 23 jaar recht op een echt volwassen minimumloon. Met een loontje van vier euro bruto per uur komt natuurlijk niemand rond, ook jongeren niet. Nochtans hebben die werkende jongeren even veel kosten als andere werknemers: vervoer, huishuur, voeding, vakantie ...

Young&United haalde alle actiemiddelen boven om iets te doen aan deze onrechtvaardige situatie. Ze waren niet weg te slaan uit de media. Zo was er, bijvoorbeeld, het onvergetelijke moment waarop Soufian, een 19-jarige vakkenvuller bij Albert Heijn, het woord nam op de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering van de warenhuisketen. Hij berekende dat met zijn loontje van zo’n vijf euro het maar liefst 299 jaar zou duren voor hij even veel zou verdienen als zijn grote baas die in amper een jaar 3,7 miljoen euro binnenrijfde. Omdat Soufian maar de helft verdient van een volwassen werknemer, kon hij maar de helft van zijn kleding betalen en dus scheurde hij vervolgens voor de ogen van de directie en de camera’s z’n kleren half van z’n lijf. De directie stond perplex. Net zoals de regering die even later een petitie voor de afschaffing van het jeugdloon op haar bord kreeg, met maar liefst 130.000 handtekeningen.

… en winnen!

De stijgende populariteit van Young&United werd ook duidelijk toen de jongeren, uitgedaagd door de minister, in staat waren snel een actie met duizend jongeren te organiseren. De minister plooide en het jeugdloon wordt sinds vorig jaar in stapjes hervormd. De uurlonen voor jongeren tussen 18 en 21 jaar worden stelselmatig opgetrokken en de leeftijden van 22 en 23 jaar vallen voortaan niet meer onder jeugdloon maar onder volwassen loon. In negen gemeenten en drie bedrijven werd het jeugdloon zelfs helemaal afgeschaft.

Het was een intense strijd, maar door zich te organiseren slaagden de jongeren erin hun arbeidsvoorwaarden fors te verbeteren en de 42 jaar oude wet op jeugdlonen te herzien. Met een rugzak vol ervaring en vertrouwen zijn ze nu klaar voor een nieuwe uitdaging. En die ligt al meteen voor de hand.

Op naar de volgende trofee?

Nederland is internationaal gekend als een land van extreme flexibiliteit. Werkgevers hebben er de keuze uit een breed gamma aan flexibele contracten: nulurencontracten, driemaandencontracten, payrollers, uitzendwerk, ZZP’ers … De flexibilisering is er intussen zo ver doorgedreven dat een vast, voltijds contract eerder uitzondering dan regel werd. Een duizelingwekkend aantal van 551.000 mensen werkt met een nulurencontract. Ze weten dus nooit of ze werk zullen hebben, op welke uren van de dag of de nacht, en ze kunnen hun privéleven nauwelijks plannen. Bovendien hebben ze geen flauw idee wat hun inkomen zal zijn de komende weken en maanden. Dan maar lenen om rond te komen? Onmogelijk, want zonder inkomenszekerheid geeft geen enkele kredietinstelling een lening. Tot overmaat van ramp bouwen ze geen sociale rechten op.

Bij jongeren onder de 35 jaar heeft bijna de helft een tijdelijk of onzeker contract. Nochtans blijkt uit een bevraging dat 90% van de jongvolwassenen een vast contract wil. Tegen alle propaganda van de neoliberale machine in willen ze aantonen dat flexibiliteit geen natuurwet is, maar een politieke keuze. Meteen al een eerste uitdaging: de publieke opinie winnen. De mensen afbrengen van het idee dat het neoliberalisme onvermijdelijk is.

Geen verloren generatie

Daar zijn ze bij Young&United helemaal klaar voor. Op 30 september lanceerden ze hun gloednieuwe campagne WTFlex (spreek uit: “what the flex!”). Er zit opnieuw een petitie in hun actiepakket (zie www.youngandunited.nl/petitie/). Een prima instrument voor gebruik op sociale media maar ook in de straat en in de bedrijven. Want hun mouwen opstropen durven de jongeren zeker en vast. Studenten en jonge werknemers slaan de handen in elkaar om het vorige succes minstens te evenaren. Op het programma staat verder ook een grote jongerenmobilisatie, opgebouwd vanuit jongerengroepjes in diverse steden. Net zoals mediatieke initiatieven. Met enkele rake verrassingsacties willen ze bij bedrijven en politici de schrik er goed inkrijgen. Young&United kan overal opduiken met een ferm statement tegen de onzekere contracten.

De extreme flexibiliteit moet eraan. In geen geval leggen ze zich neer bij de voorspelling dat deze generatie de ‘verloren generatie’ is, die het slechter zal hebben dan hun ouders. Ze willen de jongeren weer een toekomst, een inkomen, een waardig leven geven. En dat begint met échte banen.

Dit artikel komt uit het magazine Solidair van november 2017. Abonnement.