Cuban Five 1 jaar vrij | Gesprek met Gerardo Hernández

Op 17 december 2014 waren de Cuban Five eindelijk allen vrij. De vijf leden van een Cubaanse antiterroristische eenheid zaten sinds 1998 onterecht vast in een Amerikaanse gevangenis. Hun strijd werd een symbool van de agressie van de VS tegen Cuba. Gerardo Hernández was hun leider.

Naast een verstikkende blokkade wordt ook terreur gebruikt als wapen tegen de revolutie. In 1998 werden vijf Cubaanse agenten die aanslagen tegen hun land moesten verijdelen, in de VS gevangen genomen en na een oneerlijk proces veroordeeld. In alle hoeken van de wereld werd een  campagne voor hun vrijlating opgestart. Honderden politieke, culturele en religieuze leiders hebben zich ingezet om hen vrij te krijgen. In alle hoeken van de wereld werd campagne gevoerd voor hun vrijlating. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International gaf de Verenigde Staten een veeg uit de pan voor de manier waarop ze werden behandeld ...

Gerardo Hernández, de leider van de Vijf, was in september te gast in België. Samen met zijn vrouw Adriana en hun dochter Gema bezochten ze ManiFiesta. Solidair ontmoette deze eenvoudige en geëngageerde man, die veel gemakkelijker spreekt van “wij” dan van “Ik”.

Wat zijn jullie, Cubaanse agenten, destijds in Miami gaan doen?

Gerardo Hernández. In de jaren 1990 vertrokken meerdere mensen, waaronder ikzelf, naar Florida om te infiltreren in terroristische groeperingen die acties voerden tegen Cuba.

Over welk soort terrorisme ging het?

Gerardo Hernández. Al sinds de overwinning van de Cubaanse revolutie in 1959 probeerden de VS het Cubaanse bewind omver te werpen. De VS hebben jarenlang, met opleiding, geld en wapens, groepen gesteund die sabotage- en terreuracties uitvoerden tegen Cuba, voornamelijk vanuit Miami in Florida. Het meest bekend is de invasie van de Varkensbaai (een door de VS opgezette mislukte poging van Cubaanse ballingen om het eiland binnen te vallen in 1961, n.v.d.r.), maar jarenlang ontploften er, bijvoorbeeld, ook bommen in het centrum van de hoofdstad Havana. In de loop der jaren nam de Amerikaanse regering een zekere afstand van deze groepen, maar ze konden wel ongehinderd actief blijven.

In de jaren 1990 was er een heropleving van deze terroristische acties. Wereldwijd raakte het socialistische kamp in verdrukking. Cuba stond er alleen voor en werd geconfronteerd met een brutale economische crisis. Deze groepen dachten hun slag te kunnen slaan en de revolutie te kunnen vernietigen. Een van hun belangrijkste doelstellingen was om de toeristische sector te beschadigen Ze wilden de toeristen schrik aanjagen om naar het land te komen om zo de inkomsten van het land te beschadigen. Die inkomsten zijn van essentieel belang voor het land. In 1997 bijvoorbeeld, ontploften nog zes bommen in hotels in Havana.

Deze missie was een kans om ons zandkorreltje bij te dragen aan de geschiedenis van verzet en strijd van het Cubaanse volk

Wat hebben jullie concreet gedaan in Miami toen jullie in die groepen infiltreerden? 

Gerardo Hernández. We hebben van dicht bij een aantal van deze groepen geobserveerd. De relevante informatie die we verzameld hadden, stuurden we door naar Cuba.

Ik zal een voorbeeld geven. De krant Miami Herald schreef op 28 juli 1998 dat de Amerikaanse opsporingsdienst FBI in het kader van een antiterreuroperatie illegale buitenboordmotoren in beslag had genomen.
Het ware verhaal hierachter is dat Cuba bronnen had waaruit bleek dat twee schepen werden uitgerust om een terroristische actie tegen ons land uit te voeren. Ik en enkele van mijn kameraden hebben die boten gelokaliseerd, de situatie geanalyseerd en de informatie aan Cuba doorgegeven, met het advies een anonieme oproep te doen aan de FBI. Vervolgens kreeg ik vanuit Cuba de opdracht te stoppen met ons onderzoek. Toen we die 28ste juli in de Miami Herald dat bericht lazen, wisten we dat onze oproep exact was doorgegeven. Dat soort informatie verkrijgen kon levens redden.

Net voordat jullie gearresteerd werden, wisten jullie nog cruciale informatie door te sturen ...

Gerardo Hernández. Klopt. Cuba had vernomen dat terroristen aanvallen wilden plegen op luchtvaartmaatschappijen die vanuit Midden-Amerika toeristen naar Cuba vlogen. Sommige van die luchtvaartmaatschappijen waren Amerikaans, en Cuba heeft de FBI uitgebreide informatie bezorgd over deze terroristen, in de hoop dat de Verenigde Staten er iets mee zouden doen. Drie maanden na die vergadering, in september 1998, werden we gearresteerd ...

En vanaf jullie arrestatie werden jullie behandeld als terroristen.

Gerardo Hernández. In het begin wilden ze volgens mij dat we zouden overlopen. Van de tien mensen die gearresteerd werden, hebben er vijf onderhandeld en samengewerkt met de Amerikanen, maar die vijf hadden niet veel informatie.
De andere vijf hebben het goed uitgehouden. Het Amerikaanse gerecht was wellicht gefrustreerd over onze weerstand en hield ons eerst zeventien maanden in een strafcel gevangen, waarvan de eerste zes maanden in volledige afzondering, zonder contact met andere gevangenen.

Op geen enkel moment hebben jullie het opgegeven. Hoe hebben jullie dat volgehouden? 

Gerardo Hernández. Het was erg moeilijk. We zaten soms 24 uur helemaal alleen in onze cel, met niets te lezen, niets om te schrijven, alleen met onze gedachten.

Maar we hadden deze missie met eer aanvaard, want het was een kans om ons zandkorreltje bij te dragen aan de geschiedenis van verzet en strijd van het Cubaanse volk. De mensen die vochten voor de dekolonisatie, de revolutie of de opbouw van het socialisme zijn een inspiratiebron voor jongere generaties. Dat gaf ons veel kracht om te weten dat we niet in die situatie terechtgekomen waren wegens een misdaad, maar voor het verdedigen van onze mensen en ons land.

Er was heel wat kritiek op jullie proces. Waarom was dat? 

Gerardo Hernández. Iedereen die ons proces van ver of van dichtbij gevolgd heeft, weet dat wij het gewonnen hebben. Voor een echt onpartijdige rechtbank zouden we dit proces gewonnen hebben. Het probleem is dat het proces werd gehouden in Miami. Van alle steden ter wereld is dat de plaats waar het meeste figuren samen zitten die tegen het Cubaanse regime zijn.

Ons proces duurde 6,5 maanden en er werden meer dan honderd getuigen gehoord. Niettemin had de jury zeer weinig tijd nodig om te beraadslagen, en we werden we schuldig bevonden aan alle aanklachten. De rechter heeft ons voor elke aanklacht de maximumstraf opgelegd.

Het hof van beroep in Atlanta heeft later feitelijk gezegd dat het proces niet eerlijk verlopen was, omdat Miami geen geschikte plaats was. De Amerikaanse overheid heeft echter druk uitgeoefend om geen rekening te houden met deze beslissing. 

We zijn niet naïef. De ware aard van het imperialisme zal niet veranderen doordat we de diplomatieke betrekkingen herstellen

De hoofdaanklacht tegen jullie was spionage. Wat niet helemaal juist was, hè?

Gerardo Hernández. Neen. We observeerden en bewaakten terroristische groeperingen om te voorkomen dat ze schade zouden berokkenen aan ons land. Volgens de Amerikaanse wetgeving ben je een spion als je informatie zoekt en bekendmaakt, die de Verenigde Staten zou schade toebrengen. Geen enkele van deze criteria komt overeen met wat wij aan het doen waren.
Dus ze konden ons niet beschuldigen van spionage. Ze noemden het dan maar “samenzwering om spionage uit te oefenen”. 

Weet je, die aanklacht van spionage was alleen mogelijk in Miami. Daar hadden ze ons er zelfs van kunnen beschuldigen dat we de oorzaak van de opwarming van de aarde waren.

Wanneer wisten jullie dat Cuba en de Cubaanse regering jullie steunden en dat er strijd gevoerd werd om jullie te bevrijden?

Gerardo Hernández. Het heeft een tijdje geduurd eer de zaak openbaar gemaakt werd in Cuba. Maar toen we veroordeeld waren, hield Fidel Castro een memorabele toespraak waarin hij aan onze landgenoten uitlegde wat er gebeurd was, en waar hij meteen aankondigde dat er zowel in Cuba als wereldwijd een campagne zou worden opgezet om ons te steunen en vrij te krijgen. Dat was voor ons een ongelooflijke bron van hoop.

Heeft die campagne jullie geholpen?

Gerardo Hernández. Absoluut. In 2003, bijvoorbeeld, toen de Verenigde Staten Irak binnenvielen, werden we op bevel van ik-weet-niet-wie alle vijf in een isoleercel geplaatst. We kregen dezelfde behandeling als terreurverdachten. Ik kreeg documenten te zien die uitlegden dat ik er een jaar zou vast zitten. Onmiddellijk vertelde een van onze advocaten me dat in veel landen, en in de VS zelf, demonstraties en protestacties gevoerd werden. Dankzij deze acties hebben we er slechts een maand vastgezeten.

Heel wat bekende figuren sprongen op de bres voor de Cuban Five. Is er iemand die jullie meer geraakt heeft dan de anderen? 

Gerardo Hernández. Niet echt. Er zijn zeker belangrijke mensen geweest die ons hebben gesteund, maar op individueel vlak konden ze er niet veel aan doen. Onze vrijheid is te danken aan de gecoördineerde en gezamenlijke inspanningen van vele mensen in solidariteitsacties gedurende vele jaren.

Op 17 december 2014 waren jullie eindelijk allemaal vrij. Jullie vrijlating gebeurde in ruil voor de vrijlating van de VS-agent Alan Gross, die sinds 2009 vast zat in Cuba. Hoe hebt u uw vrijlating ervaren?

Gerardo Hernández. Het was een grote verrassing. Onze vrijlating is een onderdeel van de verbeterde betrekkingen tussen Cuba en de Verenigde Staten. Maar het zou verkeerd zijn om te denken dat onze vrijlating het resultaat was van een gevangenenruil. Ik ben ervan overtuigd dat we niet zouden zijn vrijgekomen als we vijf onbekenden waren geweest. We hadden niet alleen de regering en het volk van Cuba achter ons, maar ook tal van vrienden over de hele wereld, die zich lange jaren hebben ingezet voor onze vrijlating.

En toen we terugkeerden naar Cuba, werden we overspoeld met tederheid. We hebben altijd geweten dat onze opoffering niet tevergeefs was. Maar toen we de dankbaarheid van onze mensen zagen en het respect voor wat we gedaan hebben, heeft dat ons gesterkt in onze overtuiging.

Voor een echt onpartijdige rechtbank hadden we dit proces gewonnen. Het probleem is dat het proces werd gehouden in Miami

Wat vindt u van de evolutie van de betrekkingen tussen de VS en Cuba? Is dit een kans of een bedreiging voor het socialisme?

Gerardo Hernández. Het is een mix van beide. Het Cubaanse volk heeft meer dan een halve eeuw onder een embargo geleefd, en nu ligt er een weg open naar de ontmanteling van dat Amerikaanse embargo. Al vele jaren hebben Amerikaanse functionarissen beweerd dat ze niet zouden onderhandelen met Cuba zolang Castro er aan de macht is. Men zou niet onderhandelen zolang Cuba de socialistische principes niet zou opgeven.
Maar Raúl Castro is nog altijd president van Cuba en de Cubaanse revolutie blijft socialistisch. En Cuba heeft geen enkel van zijn principes afgezworen. Daarom denk ik dat we kunnen spreken van een overwinning voor Cuba. Ik vind ook dat het Cubaanse en het Amerikaanse volk deze toenadering verdienen.

Maar anderzijds blijft het een grote uitdaging. We zijn niet naïef. We geloven niet dat de ware aard van het imperialisme zal veranderen doordat we een papier ondertekend hebben om de diplomatieke betrekkingen te herstellen. We kunnen niet negeren wat in het verleden gebeurd is, en enkele zeer machtige sectoren in de Verenigde Staten zullen de herstelde betrekkingen zien als een kans om te bereiken wat ze niet konden bereiken tijdens vijftig jaar embargo en agressie.

U woonde zowel in het symboolland van het kapitalisme, de Verenigde Staten, als in het socialistische Cuba. Waarom blijft u het socialisme verdedigen?

Gerardo Hernández. Ik blijf het meer dan ooit verdedigen. Ten eerste was ik erg onder de indruk van de grote verdeeldheid in de VS op het vlak van klassen en sociale ongelijkheid. Het feit dat er aparte wijken zijn voor Afro-Amerikanen, voor blanken, voor latino’s … Voor een Cubaan is dat iets heel vreemds en schokkends.
Bovendien wordt het egoïsme er vanaf de kindertijd ingelepeld.

Kijk, er zijn natuurlijk ook veel goede, mooie mensen in de Verenigde Staten, maar het kapitalisme is een systeem waarin individualisme en concurrentie in steen gebeiteld staan. Het is het machtigste en rijkste land ter wereld, maar bijna 45% van de mensen heeft geen ziekteverzekering, en zonder dat kun je niet verzorgd worden.
Dat zegt toch genoeg? 

Is dat ook niet zo in Cuba?

Gerardo Hernández. Nee. Ik hoorde ooit eens iemand zeggen dat in Cuba een aspirine duurder is dan een hartoperatie. En dat klopt. Een aspirine ga je kopen in de apotheek en een hartoperatie is gratis. Toen ik terug in Cuba was, was ik nog fierder op mijn land en op alles wat we bereikt hebben de voorbije vijftig jaar, ondanks de problemen en de uitdagingen waar we voor staan.

Uw verhaal is ook een liefdesverhaal met uw vrouw Adriana. Hoe hebben jullie het al die jaren volgehouden, ondanks de moeilijke, zelfs onmogelijke situatie, om een relatie te onderhouden?

Gerardo Hernández. Het was erg moeilijk, maar we zijn al samen sinds 1986 en hebben een zeer sterke relatie opgebouwd. Adriana was al die jaren van mijn gevangenschap mijn beste advocaat. Dat weten jullie zeker wel in België, waar ze meerdere keren is langs geweest.

Maar wat erg hard was, was het feit dat Adriana keer op keer geweigerd werd mij te komen bezoeken. En de enige keer dat ze dan toch een visum kreeg voor de Verenigde Staten, werd ze bij haar aankomst op de luchthaven van Houston onmiddellijk gearresteerd. Ze werd elf uur lang ondervraagd en moest terugkeren naar Cuba. Ze kreeg nooit meer een visum.

Desondanks hebben jullie het contact onderhouden en zijn er zelfs in geslaagd om samen een kind te krijgen.

Gerardo Hernández. We hebben er altijd van gedroomd kinderen te krijgen, zoals andere koppels. Maar de jaren gingen voorbij, de biologische klok tikte en onze droom leek steeds verder weg.

Toen we een campagne voerden opdat onze echtgenotes ons zouden kunnen bezoeken, begonnen we te praten over de mogelijkheid om nog kinderen te hebben. Toen de Amerikaanse senator Patrick Leahy en zijn vrouw Cuba bezochten, had Adriana de kans hen te ontmoeten en vroeg ze hun om hulp. Ze beloofden hun uiterste best te doen. Uiteindelijk kreeg ik de toestemming om mijn sperma vanuit de gevangenis op te sturen naar een ziekenhuis waar Adriana kunstmatig werd bevrucht. In januari is onze dochter Gema geboren. 

In Cuba is een hartoperatie goedkoper dan een aspirine 

Uw verhaal toont aan hoe erg de Verenigde Staten zich vastgebeten hebben in Cuba. Waarom deze agressiviteit?

Gerardo Hernández. De Verenigde Staten en de tegenstanders van Cuba hebben nooit vergeven dat Cuba een voorbeeldland is. In 1959 vond er een socialistische revolutie plaats, vlak onder de neus van het grootste imperium dat de mensheid ooit gekend heeft. Dat was onvergeeflijk in de ogen van de heersende klasse in de Verenigde Staten.

Vanaf 1 januari 1959 begonnen ze ons te bedreigen en aan te vallen om de revolutie te vernietigen. Veel van deze terroristische elementen dienden de belangen van de krachten die Cuba domineerden vóór de revolutie: de maffia en de superrijke families die in Cuba deden wat ze wilden, terwijl het grootste deel van de bevolking moest afzien.

Cuba heeft aangetoond dat er een weg is naar een betere wereld, ondanks alle moeilijkheden die we nog steeds ondervinden om de maatschappij waarvan we dromen, op te bouwen.

Op dezelfde manier kunnen ze het landen als Venezuela, Ecuador en Bolivia niet vergeven dat ook zij een andere weg volgen. Dat is de reden waarom geen van deze samenlevingen rustig de tijd kan besteden aan de opbouw van de samenleving waar de mensen naar verlangen. Het imperialisme en zijn handlangers willen hun wereldvisie opleggen, en het is alleen door strijd dat we dat kunnen veranderen. Daarom hebben revolutionairen geen rust. Het is een constante strijd. En dat is de reden waarom we vandaag de dag de strijd willen voortzetten, en ons volk dienen waar het ons nodig heeft.

Free the Five: een wereldwijde campagne

De campagne voor de vrijlating van de Vijf had wereldwijd een grote weerklank.
Duizenden activisten over de hele wereld zetten zich in voor de vrijlating van De Vijf.
In België werd deze campagne vanaf het begin gevoerd door Initiatief Cuba Socialista (ICS), een organisatie die de solidariteit met Cuba bevordert. ICS organiseerde tal van acties en evenementen, zamelde duizenden handtekeningen in, nodigde de echtgenotes van de Vijf uit om te getuigen … Ieder jaar was er op Che Presente, op ManiFiesta, een actie of een ontmoeting. Zo werd in 2011 een enorm doek versierd met beschilderde handen. Dit doek werd opgestuurd naar Cuba, waar het sindsdien gebruikt wordt tijdens evenementen.

Terreur tegen de revolutie

Dreigingsniveau 4 maakte van Brussel een belegerde stad. Mensen hebben angst. Het sociale en economische leven valt stil. Wist u dat de Cubanen al sinds 1959 onder een dergelijke dreiging moeten leven? Op het eiland vielen tot vandaag 3.478 terreurdoden. Elke familie is er op een of andere manier mee geconfronteerd. Er gebeurden aanslagen tegen warenhuizen en kindercrèches. Commando’s deden terreurinvallen langs de kust waarbij mensen zonder onderscheid werden afgeslacht. In 1976 vielen 73 doden door een bom aan boord van een Cubaans lijnvliegtuig. In de jaren 90 begon een terreurcampagne tegen hotels, luchthavens en andere vakantiefaciliteiten, om het opkomende toerisme te boycotten. 

Achter die terreur zitten uiterst rechtse contrarevolutionaire organisaties in Miami, Florida. Doel is de Cubaanse samenleving te ontwrichten. In de jaren 60 werden ze opgericht met directe steun van de overheid van de Verenigde Staten. Vandaag worden ze nog steeds gedoogd. Cuba leeft daardoor onder een permanente dreiging en moest een bijzondere beveiligingspolitiek ontwikkelen. Een van de elementen is het sturen van vrijwilligers in de terreurgroepen in Miami om aanslagen op het spoor te komen. De Cuban Five vormden een dergelijke antiterreur eenheid. Ze slaagden erin meer dan honderd aanslagen te voorkomen.

Tijdlijn

16 en 17 juni 1998: de FBI krijgt informatie van Cuba over terroristische operaties in Florida.

12 september 1998: de Verenigde Staten arresteren tien Cubaanse agenten. Vijf van hen werken mee maar de belangrijksten houden stand. Dit zijn de Cuban Five.

Herfst 2000: het proces tegen de vijf gaat van start.

Juni 2001: het einde van het proces en de veroordeling van de Vijf. De straffen worden uitgesproken in december van hetzelfde jaar.

27 mei 2005: een werkgroep van het Comité voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties concludeert dat de detentie van de Vijf een schending van het internationaal recht is.

9 augustus 2005: drie rechters van het hof van beroep van Atlanta verklaren dat het proces moet worden herzien omdat het niet eerlijk verlopen is.

6 maart 2009: een verzoek wordt gedaan aan het Amerikaanse Hooggerechtshof ten voordele van de Vijf. Het wordt ondersteund door tien Nobelprijswinnaars, honderden parlementsleden (vooral uit Europa), mensenrechtenorganisaties, progressieven …

Najaar van 2009: de straffen van Antonio Guerrero, Ramón Labañino en Fernando González worden licht verminderd.

Oktober 2010: Amnesty International publiceert een rapport gericht aan de Amerikaanse regering waarin het proces veroordeeld wordt en de detentieomstandigheden van de Vijf werden aangeklaagd.

16 september 2011: vrijlating van René Gonzalez.

27 februari 2014: vrijlating van Fernando Gonzalez.

17 december 2014: vrijlating van Antonio Guerrero, Ramón Labañino en Gerardo Hernández. De vijf zijn eindelijk vrij.

Dit artikel komt uit het maandblad Solidair van december 2015. Abonnement.