Hoe de werkende klasse de verspreiding van corona tegenhoudt

Naast het personeel in de zorg en de essentiële sectoren, mogen we ook die andere helden niet vergeten: zij die zich inzetten om de verspreiding van het virus tegen te houden door zelf een lockdown af te dwingen. Door hun toedoen werden niet-essentiële bedrijven tijdelijk stilgelegd en konden ontelbare besmettingen voorkomen worden.

Half maart is de tol van de corona-uitbraak in China en Italië al heel zwaar. Nu blijken ook steeds meer Belgen besmet te zijn. Overal in het land heerst onrust op de werkvloer. Werknemers beginnen zich af te vragen of het wel veilig is om met 3.000 mensen samen te werken in een fabriek of onbeschermd schoenen te verkopen aan de ene na de andere klant?

De maatregelen van de regering voor de werkvloer waren veel te beperkt

Vanuit de regering komen er verregaande maatregelen, gericht op de privésfeer: quarantaine, bewegingsbeperking, samenscholingsverbod. Dat was ook nodig. Maar in de werksfeer bleken de maatregelen veel beperkter te zijn. Wat met de veiligheid van de werknemers? Als de regering op 17 maart ’s avonds dan toch nieuwe maatregelen aankondigt, blijkt het enkel over een social distancing van anderhalve meter te gaan. Geen lockdown van niet-essentiële bedrijven.

De curve afvlakken

In de discussies op de werkvloer komen hier en daar de eerste bedenkingen naar voor: hoe absurd is het om scholen, restaurants en cafés te sluiten, maar tegelijk mensen, soms met duizenden, samen te laten werken in gesloten ruimtes. Die alerte werknemers kijken ’s avonds naar tv en zien daar deskundigen keer op keer herhalen: “De beste manier om de verspreiding van het virus te beperken, is om jezelf af te zonderen en geen contact te hebben. Het afvlakken van de curve, om het met een grafiek uit te beelden, is de grootste uitdaging. Als het virus zich minder snel verspreidt, kan het ook minder slachtoffers maken. Bovendien, hoe vlakker de curve, hoe meer capaciteit er vrij blijft in de ziekenhuizen om coronapatiënten op te vangen. Eenmaal die capaciteit overschreden, moeten dokters kiezen tussen wie nog behandeld wordt en wie niet. Kiezen tussen leven en dood.”

Gealarmeerd door de cijfers van besmettingen en overlijdens, beginnen sommigen nog verder te zoeken. Op internet vinden ze een duidelijk plaatje. Het vergelijkt twee regio’s in Noord-Italië: Lodi (groen) ging vrij snel in quarantaine, de provincie Bergamo (rood) volgde pas later. Onder meer omdat veel bedrijven een tijdelijke stillegging weigerden. Gevolg, het aantal besmettingen steeg ineens razendsnel.

De werkende klasse is wakker geschud en leert twee dingen. Ten eerste dat samenwerken met velen in dezelfde ruimten de verspreiding van het virus in de hand werkt. Dat is levensgevaarlijk voor de werknemers maar ook voor hun familie. In zo’n onveilige omstandigheden gaan werken is onverantwoord, zeker als het gaat om niet-essentiële producten en diensten.

In onveilige omstandigheden werken, is onverantwoord, zeker in niet-essentiële sectoren

Ten tweede leren ze uit de Italiaanse tv-beelden dat er een enorm tekort is aan beschermingsmateriaal voor de mensen in de frontlinie, in de ziekenhuizen en de zorg. Als de niet-essentiële bedrijven voortwerken en beschermingsmateriaal blijven gebruiken, kan het niet naar de essentiële sectoren gaan. De solidariteit met het zorgpersoneel is groot. In heel wat bedrijven zullen de werknemers druk zetten op hun directie om beschermingsmateriaal weg te schenken of zelfs een deel van hun productie inzetten om bijvoorbeeld beademingstoestellen te maken.

Gezondheid boven winst

In Italië, het Europees epicentrum van de viruscrisis, begonnen de arbeiders begin maart te beseffen dat hun veiligheid in gevaar was. Door met vele arbeiders en bedienden op kleine oppervlaktes te werken, kreeg het virus vrij spel om zich te verspreiden. Waar bleef de regering? Dacht er ook iemand aan de bescherming van de werknemers? De Italiaanse arbeiders van de FIAT-fabriek in Pomigliano namen op 10 maart het heft in eigen handen. Ze gingen in staking en dwongen FIAT tot tijdelijke stillegging van de fabriek. De dag erna volgden nog drie FIAT-fabrieken, ook zij werden prompt stilgelegd. De dagen erna dwongen werknemers en vakbonden heel wat andere Italiaanse bedrijven hun activiteiten op te schorten. De werkende klasse plaatste zélf gezondheid boven winst, iets waar de bedrijven en de regering tot dan niet in slaagden.

Ook in België wachtte de werkende klasse niet op de treuzelende regering. In veel bedrijven dwongen de werknemers en hun vakbonden zélf een lockdown af. Die druk begon stelselmatig te verhogen vanaf 12 maart. Met hier en daar kleinere stilleggingen. De grootste uitschieter kwam er op 16 maart, toen de werknemers van Audi in Vorst het werk neerlegden. Een domino-effect volgt de uren en dagen erna. Het is die beweging van onderuit die de regering zal aanzetten om uiteindelijk vanaf 18 maart veiligheidsmaatregelen te nemen. Meteen het startschot van een nieuwe ronde van bedrijven die stilgelegd worden. Enkelen op basis van de regeringsmaatregelen, maar velen pas nadat werknemers en vakbonden de druk verhoogden.

16 maart, Audi in Brussel

ABVV-hoofdafgevaardigde Franky De Schrijver: “Ik voelde in de loop van de zondag al dat de angst en ongerustheid bij de arbeiders aan het toenemen was. Maandagochtend 16 maart beslisten ze om niet op te starten. We zijn met de vakbonden ter plaatse gegaan en gaven hen meteen onze steun. Daarop eisten we bij de directie dat er maximale bescherming zou komen. Bij nader inzien bleek die bescherming, zoals een veilige afstand houden, onmogelijk. De arbeiders werken vaak heel dicht bij elkaar. De directie startte een rondvraag en wou absoluut terug opstarten de volgende dag. Wij hebben hen gezegd “no way”. Als de arbeiders ongerust zijn, kunnen ze niet werken zoals het hoort. Die ongerustheid vonden we natuurlijk terecht. Het gevaar op besmetting was en is reëel, zowel voor de arbeiders als hun familie.”

Er is druk van de directie om terug op te starten. Maar dat kan voor ons niet.

De productie ligt momenteel nog stil? Franky De Schrijver: “Ja, klopt. Er is druk van de directie om terug op te starten. Maar dat kan voor ons niet. Zoals we in ons pamflet duidelijk schreven: voor het ABVV bij Audi Brussels is de gezondheid van onze medewerkers de absolute prioriteit. Wij zullen een opstart niet aanvaarden zolang de actuele maatregelen van de regering van kracht zijn.”

17 maart, Volvo Trucks in Gent

 “Beetje bij beetje was er meer informatie beschikbaar over het coronavirus. We zagen zo de ongerustheid bij de collega’s toenemen”, vertelt Bert Van Acoleyen, afgevaardigde van ACV-Metea. “Op 17 maart ’s morgens legde een kleine groep arbeiders plots het werk neer. Ze eisten veilige werkomstandigheden en maatregelen tegen de verspreiding van het virus. Een sterk signaal dat we als vakbond meteen serieus hebben genomen. De directie is ook ter plaatse gekomen. Geen makkelijke situatie, maar we voelden wel wederzijds begrip. Neem daar nog de informatie van de nationale veiligheidsraad bij, die door de werkgever van nabij opgevolgd werd, en het was voor iedereen duidelijk: we moesten de fabriek stilleggen in het belang van de gezondheid van de werknemers en hun familie. Dat is nog dezelfde namiddag gebeurd.”

18 maart, Safran Aero Booster in Herstal

"Toen de regering de lockdown aankondigde, riep het management een buitengewone ondernemingsraad bijeen”, zegt Stefano Scibetta, vakbondsafgevaardigde van ABVV-metaal. "Het vertelde dat iedereen bleef werken, om de klanten tevreden te stellen en boetes te vermijden, kortom in het belang van het  bedrijf. Een situatie die de arbeiders meteen zorgen baarde: de richtlijn van de regering van een algemene quarantaine om pieken in de ziekenhuizen te vermijden, stond haaks op de aanwezigheid van 1.600 werknemers op de site van Safran.”

Hoe kan de gezondheid van de werknemers en hun gezinnen onder deze omstandigheden worden gewaarborgd? Net als de Audi-werknemers hebben de Safran-werknemers hun zaak gewonnen: "Aangezien ons bedrijf niets vitaals produceert om het coronavirus te bestrijden, stonden we erop dat de fabriek twee weken lang zou sluiten. Bovendien was het personeel in de werkplaatsen zenuwachtig en bang voor de besmettingsrisico's. Onze druk werkte: we hebben de tijdelijke sluiting van de fabriek kunnen opleggen", zegt de hoofddelegee.